پرس و راوێژ لەسەر ژنان و عیددە ئەژماردن؟

نوسین و وەڵامدانەوەی مامۆستا مەلا ئەحمەد كاكە مەحموود

وەڵام/
1- عیددە ئەو ماوەیە كە دەبێ ژنان پاش مردنی مێردیان، یان تەڵاقدانیان، چاوەڕوانی تەواوبوونی بكەن، ئەوسا دەتوانن - ئەگەر بیانەوێت - مێرد بكەنەوە.
2- عیددە بۆ ئەوە دانراوە كە:
- بزانرێ ئەو ژنە دوو گیان نییە.
- مۆڵەتێكە بۆ ژن و پیاو، بەڵكو لەو ماوەیەدا بیرێ‌ بكەنەوە بۆ یەكگرتنەوە.
- ڕێزو حورمەتێكە بۆ ئەو ماوەیە كە ژن و پیاو پێكەوە ژیاون تێیدا.
3- ژنێك تێكەڵی لەگەڵ نەكرابێ (غیر مدخول بها)، هەركات تەڵاقدرا، عیددەی لەسەر نییە.
4- ژنی سەرجێیی لەگەڵ نەكراو، هەر كات مێردی مرد، دەبێ (چوارمانگ و دەشەو دانیشێت).

 ژنانی خاوەن عیددە شەش جۆرن:
- دوو گیان.. هەركە تەڵاقدرا، یان مێردی مرد، دەبێ سكەكەی دابنێت.
- مێرد مردوو دووگیان نەبوو، دەبێ چوارمانگ و دەشەو دابنیشێ.
- ژنی حەیزدار.. هەركات تەڵاقدرا، یان فەسخی نیكاح كرایەوە، دەبێت (3) پاكی دابنیشێ.
- ئەر خاوەن حەیز نەبوو - لەبەر بچووكیی، یان تەمەن زۆریی - دەبێ (3) مانگ دانیشێ.. ژنی موستەحازەیش هەر وایە.
- ژنێك بێ‌ هۆكار حەیزی نەماوە، دەبێ‌ یەك ساڵ دانیشێ، ئیمامی شافیعی (خوا لێی ڕازی بێت) دەڵێ: پێشەوا (عومەر) "خودا پلەی بەرزبكاتەوە لە قیامەتدا" بەم جۆرە بڕیاری دەدا بۆ ژنانی (ئەنصار و موهاجرین) و كەسێكیش نكووڵی نەدەكرد.
- ژنێ‌ مێردی بێ‌ سەروشوێن بێت (مفقود)، دەبێ چوار مانگ و دەشەو چاوەڕوان بێت، پاش تەواوكردنی ماوەی چاوەڕوانی كە چوار ساڵە.

 نه‌فه‌قه‌ی‌ ژنی‌ عیدده‌ داریش به‌م شێوه‌یه‌:

وه‌ڵام/
6- ژنی‌ ته‌لاَقدراوی‌ ڕه‌جعیی‌ - دووگیان بێت، یانا، هه‌قی‌ مه‌سكه‌ن و نه‌فه‌قه‌و جل و به‌رگی‌ هه‌یه‌، چونكه‌ به‌ ژنی‌ مێرد داده‌نرێ.
7- ژنێك به‌ یه‌كجاره‌كی‌ ته‌لاَقیكه‌وت (بینونه‌ كبری‌)و دووگیانیش بوو، ده‌بێت تا سكه‌كه‌ی‌ داده‌نێت نه‌فه‌قه‌ی‌ بدرێتێ‌، خۆ ئه‌گه‌ر دووگیان نه‌بوو، نه‌ نه‌فه‌قه‌ی‌ ده‌وێ و، نه‌ مه‌سكه‌ن.
8- ژنی‌ دووگیانی‌ ئه‌شقیی‌ (ناشز)یش، نه‌فه‌قه‌ی‌ ده‌كه‌وێ‌ له‌به‌ر حه‌مله‌كه‌ی‌.
9- ژنی‌ مێرد مردووی‌ دووگیان، له‌ به‌شه‌ میراتی‌ سكه‌كه‌ی‌، نه‌فه‌قه‌و مه‌سكه‌ن و جل و به‌رگی‌ ده‌درێتێ‌.. خۆ ئه‌گه‌ر دووگیان نه‌بوو، نه‌ نه‌فه‌قه‌ی‌ ده‌كه‌وێ‌، نه‌ مه‌سكه‌ن.