ئەرێ پێغەمبەر شەوى ئیسراو میعراج خواى خۆى دى ؟

(وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى) وە بێگومان پەیامبەر ﷺ جارێکى تریش لە دابەزینێکى تردا جبریلى دیتووە لە شێوەى خۆیدا. ڕاڤەکارانى قورئان قسەیان جیاوازە سەبارەت بەوەى کە ئایا پەیامبەر ﷺ خواى خۆى بە چاوى سەر دیتبێ؟ ئایا جبریلى لە سیماى خۆیدا بە چاوى سەر دیتبێ؟ وە دەستەى سوننەت و جەماعەتیش هەروا لەناو یەکتردا قسەیان جیاوازە، تەنانەت هاوەڵانیش یەک دەنگ نین! (ئیبن عەباس و عیکرەمەو ئەبوزەڕو کەعبولئەحبار) ڕایان وایە: پێغەمبەر ﷺ بە چاوى سەر لەشەوى میعراجدا خواى دیتووە، بۆیە (ئیبن عەبباس) ئەڵێت: (إن الله اصطفى إبراهيم بالخلة، واصطفى موسى بالكلام، واصطفى محمداً بالرؤية)( جامع البيان في تفسير القرآن للطبري، سورة النجم، القول في تأويل قوله تعالى: ثم دنا فتدلى فكان قاب، وقوله: ما كذب الفؤاد ما رأى، حديث: ‏29979‏، إسناده صحيح موقوف أيضا رجاله ثقات على شرط البخاري. المصدر: كتاب السنة (ومعه ظلال الجنة في تخريج السنة بقلم: محمد ناصر الدين الألباني). ) واتە: خوا ئیبراهیمى بە (خەلیل) هەڵبژاردووە، موساش بەقسە لەگەڵکردن، موحەمەدیش ﷺ بە نیشاندانى خۆیى و دیتنى بە چاوى سەر. (عەبدوڵڵاى کوڕى مەسعودو خاتوو عائیشە)- خوا لە هەموویان ڕازیى- نکوڵیى و ئینکارى ئەو دیتنەیە دەکەن، تەنانەت خاتوو عائیشە دەڵێت: هەرکەسێ پێى وابێت کە موحەممەد ﷺ بە چاوى خۆى خواى دیتووە، ئەوە درۆیەکى گەورەى لەسەر خوا هەڵبەستووە، چونکە خوا دەفەرموێ: (لا تدركه الأبصار و هو يدرك الأبصار وهو اللطيف الخبير)، وە دەڵێت پێغەمبەر ﷺ دووجار جبریلى دیتووە، جارێ لە ئاسمانەوە هاتە خوارێ، جارێکى دى بە شەش سەد باڵەوە لەلاى (سدرة المنتهى)دا. ئەم ئایەتانەى سورەتى (نجم) بەڵگە نین لەسەر ئەوەى کە پەیامبەر ﷺ خواى خۆى بە چاوى سەر دیتبێ، چونکە باسەکە لە جبریلەوە دەست پێ ئەکات و، ڕاناوە (ضمير)ەکان: (علمه شديد القوى)، (ولقد رآه نزلة أخرى) بۆ جبریل دەگەڕێنەوە، بەڵام پێشەوا (ئەحمەد) دەڵێت: لە شەوى میعراجدا پەیامبەر ﷺ خواى خۆى بەچاوى سەر دیتووە. بەندەش وتەکەى (عائیشەو ئیبن مەسعوود) بە بەهێزتر دەزانم، وەک ئیمامى (لالەکائى)یش لە قسەکانیدا هەر ئەوە هەڵدەبژێرێ، بەڵام ئەگەر لەم باسەدا (توقف) بکرێ وا دەزانم چاکترە، چونکە بەڵگەیەکى قسە بڕو راشکاو نیە (والله أعلم). (عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى) جارى دووەمیش لەلاى (سدرة المنتهى)دا، کە (سیدرەش) لە ئاسمانى حەوتەمدایەو نزیکى عەرشەو درەختێکى پڕ گەڵا و سێبەر خەست و چڕو پڕە، فریشتەو گیانى شەهیدان و مەوداى زانیاریى پەیامبەران بێجگە لە موحەممەد ﷺ تا ئەوێ دەڕوات، جبریلیش لە سەفەرەکەى شەوى میعراجدا هەتا ئەوێ لەگەڵ پێغەمبەردا بوو، لەوێ بەولاوە تەنها خوا خۆى دەزانێ. پێشەوا بوخارى لە باسى شەو ڕەوییدا فەرموودەیەکى درێژى هێناوە، لە بەشێکیدا دەڵێت: ((ثم رفعت إلى سدرة المنتهى، فإذا نبقها مثل قلال هجر، وإذا ورقها مثل آذان الفيلة..))( صحيح البخاري، كتاب المناقب، باب المعراج، حديث : ‏3696‏. ) واتە: ئینجا بردمی بۆ لای درەختی (سدرە المنتھی)، بەرەکەی دەڵێی مەرکانەی ھەجەرە، دەبینم گەڵاکانی دەڵیی گوێی فیلە. بێجگە لەوەش ئەمانە هەموو بەڵگەن لەسەر میعراج و بەرز بوونەوەى سەروەرمان بۆ ئاسمانەکان و دیتنى ئەو هەموو شوێن و جێگایانە بەهێزترین بەڵگەى میعراجن. والله أعلم.


ئەحمەد كاكه مەحموود