کردەوەى چاکە کردەوەى خراپ دەسرێتەوە.

خودا دەفەرموێ: مەگەر کەسێک پەشیمان ببێتەوەو بڕوا بێنێ و کاری چاک ئەنجام بدا، جا (فَأُوْلَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ) ئا ئەو کەسانە خوا گوناهو خراپەکانیان بۆ دەگۆڕێت بە چاکە. پێشەوا (موسلیم و بوخاری)یش لەم بارەیەوە ئەم فەرموودەی ھێناوە: ((أنَّ رَجُلاً أَصَابَ مِنْ إمْرَأَةٍ قُبْلَةً، فأتَى النبـيَّ ﷺ، فأخْبَرَەُ فأنْزَلَ اللّهُ عزَّوجلَّ: أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وزُلَفًا مِنَ اللّيْلِ، إنَّ الحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ، فقالَ الرَّجُلُ: يا رَسولَ اللّهِ ألِي هذا؟ قالَ: لِجَمِيعِ أُمَّتي كُلِّهِمْ)). واتە: کابرایەک ماچی ئافرەتێکی کردبوو، دواتر ھاتە خزمەت پێغەمبەری بەبەزەیی و سەرکردەی موسوڵمانان، پێغەمبەریش ﷺ فەرمووی: خوای پەروەردگار ئەم ئایەتەی ناردووەتە خوارەوانێ و دەفەرموێ: نوێژەکان ئەنجام بدەن لە ھەردوو سەری ڕۆژەوە واتە: نوێژی بەیانی و نیوەڕۆو عەسر، وە ھەروەھا نوێژەکانی شێوان و خەوتنان، چونکە بەڕاستیی چاکەکان کە نوێژیش بەشێکە لەوان، خراپەکان ڕا دەماڵن. کابرا گوتی ئەی پێغەمبەری خودا ئەوە تەنھا بۆ منە، پێغەمبەریش ﷺ فەرمووی: نەخێر ئەوە بۆ ھەموو ئوممەتمە. کەوابوو کاری خێرو چاکە گوناھە بچوکەکان ڕا دەماڵن. (صحيح البخاري، كتاب مواقيت الصلاة، باب: الصلاة كفارة، حديث : ‏512‏، صحيح مسلم، كتاب التوبة، باب قوله تعالى : إن الحسنات يذهبن السيئات، حديث: ‏5070، باختلاف يسير)‏. وە هەروەها فەرموودەى ((إن الحسنات يذهبن السيئات))(صحيح البخاري، كتاب مواقيت الصلاة، باب: الصلاة كفارة، حديث : ‏512‏ / صحيح مسلم، كتاب التوبة، باب قوله تعالى: إن الحسنات يذهبن السيئات، حديث : ‏5069‏. ).. وە ((...أتبع السيئة الحسنة تمحها..)).(  سنن الترمذي الجامع الصحيح، الذبائح، أبواب البر والصلة عن رسول الله، باب ما جاء في معاشرة الناس، حديث: ‏1958‏، وقال هذا حديث حسن صحيح. وحسنه الألباني في سنن الترمذي، برقم: 1987. ) بەردەوام لە جێگەى خراپەدا چاکە بکە، تا خراپەکان بسرێتەوە. ئیمامى (تەبەریى) سەبارەت بەگۆڕینى تاوان و خراپە بە چاکە دەڵێ: ئەمە هەر لە دونیادا جێبەجێ دەبێت، هەندێکى تریش دەڵێن: نا، لە پاشەڕۆژدا تاوتوێ دەکرێت، (ئیبنى عەبباس و، حەسەن و، موجاهید)یش پشتگیرى ڕاى یەکەمن. وە (ئیبن کەسیر) دەڵێ: (ئیبن عەبباس وتوویەتى: (هم المؤمنون كانوا من قبل إيمانهم على السيئات فرغب الله بهم عن السيئآت فحولهم إلى الحسنات، فأبدلهم مكان السيئآت الحسنات). وقال سعيد بن جبير: (أبدلهم بعبادة الأوثان عبادة الرحمن، وأبدلهم بقتال المسلمين قتال المشركين...) وقال الحسن البصري: (أبدلهم الله بالعمل السيئ العمل الصالح، وأبدلهم بالشرك إخلاصا..) وقال بعض: (أن تلك السيئات الماضية تنقلب بنفس التوبة النصوح حسنات، كما ثبت بذلك السنة الصحيحة، وصحت به الآثار المروية عن السلف ﷺ). واتە: مەبەست ئەو باوەڕدارانە بوون کە پێش باوەڕ ھێنانیان گوناھکاربوون، پاشان خودا ویستی خراپەو گوناھەکانیان بگۆڕی بە چاکەو، پاشان بۆی گۆڕین. وە سەعیدی کوڕی جوبەیر دەڵێ: خودا بەندایەتی بتەکانی بۆ گۆڕین بە بەندایەتی خودا، وە کوشتارو جەنگی موسوڵمانانی بۆ گۆرین بە جەنگ و کوشتار لەتەک ھاوبەشدانەران، وە مارەکردنی ھاوبەشدانەرانی بۆ گۆرین بە مارەکردنی کیژانی باوەڕدار. حەسەنی بەسریش دەفەرموێ: خودا کردارە خراپەکانی بۆ گۆرین بە کرداری چاکە، وە ھاوەڵدانانی بۆ گۆڕین بە یەکتاپەرستی. وتەی دووەم: ئەو کارە خراپ و ناپەسەندانە بە تەوبەی نەسووح دەگۆڕدرێن بە چاکە، وەک چۆن لە فەرموودەدا ھاتووە. والله أعلم. 

ئەحمەد كاكه مەحموود