گوایە ئەو کۆمەڵەى کە ئیبراهیم پێغەمبەریان فرێدایە ناو ئاگرەکەوە (کورد) بوون.

ئیمامى (ئەحمەد، ئیبن ماجە، ئیبن حیبان، تەبەریى) لەخاتوو عائیشەوە دەڵێن: پێغەمبەر ﷺ فەرمووى: ((إن إبراهيم لما ألقي في النار لم يكن في الأرض دابة إلا أطفأت النار عنه غير الوزغ فإنها كانت تنفخ عليه)).( صححه الألباني في صحيح الجامع 1524. وقال شعيب الأرنؤوط: الأمر بقتل الوزع صحيح، وهذا إسناد رجاله ثقات رجال الشيخين. )  کاتێ کە ئیبراهیم هەڵدرایە ناو ئاگرەکەوە، هیچ دەعبایەک نەما هەوڵى کوژاننەوەى نەدا (وەزەغ) نەبێ، (وەزەغ) واتە: قۆڕیی و مارمێلک و.. هتد. بۆیە کوشتنى ڕەوایەو ڕێى پێدراوە. قسەیەک بۆ مێژوو: تەفسیرى (فتح القدیر)ى شەوکانى دەڵێ: (وقيل: هَذاَ القَائِد هُوَ نَمْرُود، وقِيْلَ: رَجُلٌ مِنَ الأَكْرَاد). (قورتوبی)ش دەڵێ: (رُوِيَ أَنّ قَائِلَ هذِهِ المقَالَةَ هُوَ رَجُلٌ مِنَ الأَكْراَد مِن أعْراَبِ فَارِس (أيْ مِنْ بَادِيَتِهَا) قَالَهُ اِبْنُ عُمَر ومُجَاهِد وَإبْنُ جُرَيْج، وَيُقَالُ إِسْمُهُ (ھەیزەن). ئیبن کەسیر - لە تەبەرییەوە- دەڵێ: (بإِشَارَة رَجُل مِنْ أَعْرابِ فَارِس مِنْ الأَكْرَاد..). (روح المعانى) دەڵێ: (أخْرَجَ إبْنُ جَريْر عَنْ مُجَاهد قَالَ: تَلَوْتُ هذهِ الآية عَلىَ عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ فَقَالَ: أتَدْرِي ياَ مُجاهِد! مَنِ الذي أَشَارَ بِحَريْقِ إبراهيمَ بالنَّار؟ قُلْتُ: لاَ. قالَ: رُجُلٌ مِنْ أعْرابِ فَارسَ يَعْنِي الأَكْراَد، ونَصّ -عَلىَ أنّهُ مِنَ الأَكْرادِ ابْنُ عَطِيةَ، وَذكَرَ أنَّ اللهَ تعالى خَسَفَ بِهِ الأَرْضَ فَهُوَ يَتَجَلْجَلَ فِيهاَ إلىَ يَوْمِ القِيامَةِ) پاشان لێکۆڵەرەوەکەی: (محمد حسين العرب) دەڵێ: (هَذاَ ظَاهِرٌ في أَنّ الأَكْراَدَ مِنَ الفُرُس، وَقَدْ ذَهَبَ كَثِيرٌ إلىَ أَنّهُمْ مِنَ العَرَبْ، وَذَكَرَ أنّ مِنْهُم أباَ مَيْمُون بْنَ جَابَانَ مِنَ الصَحَابَة ﷺ .
بەکورتی واتای ئەو ڕاوبۆچوونانەی سەرەوە، وەک: ئیمامی شەوکانی و قورتوبی و ئالووسی و ئیبن کەسیر پێیان وایە: کە ئەوکەسەی پێغەمبەر ئیبراھیمی خستۆتە ناو ئاگرەکەوە کەسێک بووە لە گەلی کورد. پاشان ئەم نووسەرە (محمد حسین العرب) دەڵێ: کە قەومی کورد بەشێکن لە گەلی فارس و عەرەب و پێیان وایە کە کورد بەشێکە لەو دوو گەلەو لەوان درووست بوون.
مەبەست لەهێنانى ئەم ڕاوبۆچوونانە چەن خاڵێکە، لەوانە:
1- خواى گەورە خۆى چاکتر دەزانێت "ئەو کەسە کێ بووە" لە چ نەژادو گەل و نەتەوەو هۆزێک بووە؟
2- گێڕانەوەى ئەو شتانە - بۆمێژوو- نابنە بەڵگەو سەرچاوە بۆ ڕاستیەکان، چونکە مێژوو سەرچاوەیەکى ڕەوان و دیاریى و باوەڕ پێکراوى نیە، بۆیە ئێمەى موسوڵمان: گش ڕووداوەکانى ڕابوردوو، هەموو شتێکى ئێستاو ئاییندەشمان لەگەڵ (قورئان) و (فەرموودە) ڕاستەکان هەڵدەسەنگێنین، وە بەئاشکراش هەردوویان – قورئان و فەرموودە- دەست نیشانى کەسێکى تایبەتیان نەکردووە.
3- نابێ بە وتى وتى، قەومێک، هۆزێک، نەتەوەیەک کەم ئیعتبار بکرێ و نرخى کەم بکرێتەوە لەمێژووى پرشنگدارى ئیمانداراندا، لەحاڵێکا کە ئەو قەومە "کورد" سەدان و هەزاران مێرى مەردى جوامێرى پێشکەش بە ئیسلام کردبێت.
4- ئەو قسەو قسەلۆکانە - زۆرجاران- کراونەتە بەڵگەى لاڕێى و خراپى گەلى کورد، تەنانەت (تەفسیرى روح البیان)ى (ئیسماعیل حەق)ى لەو دەرگایەوە، زۆر شتان دەڵێ بەگەلى کورد!! والله أعلم.

ئەحمەد كاكه مەحموود