وەڵامى گومانەكان لەسەر ئيسلام و ماف و ڕێزى بۆ ئافرەتان.! (1)

* دیسان (محمد) ژنان دەشووبهێنێ‌ بە قوماش.! دیارە بە پێی (مقیاس)ی ئابووری هەرشتێ‌ كاڵا بێت بە ئارەزوووی خاوەنەكەیەتی چۆن مامەڵەی پێ‌ بكات، وەك لەم فەرموودەدا هاتووە: ((الدنیا متاع، وخیر متاع الدنیا المرأە الصالحة)). (صحیح مسلم - كتاب الرضاع، باب خیر متاع الدنیا المرأە الصالحة - حدیث : ‏2746).

  ئێمەیش دەڵێین: تێڕوانینی ئیسلام بۆ ژن تێڕوانینێكی بەرزو بڵندە، وە هەرشتێك هۆناسی قەدو باڵایی و جم و جووڵی بێت، وە لەگەڵ نەوعییەتی درووستبوونیدا بگونجێت، پێی بەخشراوە، وە هەر شتێكیش زیان بەخش بێت لێی یاساغ كردووە – ئیتر ئەگەر چی كۆمەڵێكی نەزانیش لە بەرژەوەندی ژیانی خۆیان بازرگانی بە ژنانەوە بكەن و بەپێچەوانەوە ڕاڤەی بكەن – ژن و پیاو كە خوای گەورە درووستی كردوون، هەردووكیانی لە بەهەشتدا داناون، واتە وەك یەك ڕێزی لێ‌ گرتوون، چونكە بەهەشت جێگەی ڕێزلێنانە، وە كاتێ‌ كردنیە دەرەوە بەیەكەوە كردنیە دەرەوە، وە وەك سەرزەنشتی كردن خستنیە ناو تاڵاوی ژیانی دونیاوەو لاپەڕەی ژیانی بۆ كردنەوە بێ‌ جیاوازیی، وە كاری هەریەكەیانی جیاكردەوە.، وەكاتێ‌ لە نیوە دوورگەی عەرەبییدا – بەڵكو لە جیهاندا، بیروبۆچوون و ڕای جیاواز درووستبوو بەرامبەر بە ژنان، یەكێ‌ دەیگوت: پەرییە، یەكێ‌ گوتی: مافی ژیانی نیە..!! یەكێ‌ میراتی هەر نە ئەدایە – یەكێ‌ ئەیگوت: مافی (تصرف)ی نییە لەماڵ و ساماندا..

 وە بەدەیان و سەدان جـۆر (قـەید)و (شەرت)یان لەسەر دانابوون، كە لەم وەڵامە كورتەدا نانووسرێن، ئیسلام هات بە ماوەی بیست و سێ‌ ساڵ ئەو هەموو بۆچوونانە هەڵدەوەشێنێتەوەو ڕێزی لێ‌ دەنێتەوەو مــــــرۆڤەكان تێ‌ دەگەیەنێت كە خەڵكی هەمووی لە نێرو مێیەك درووستكراوە: (يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً ...) (النسا‌ء: ١). ئەم ڕاستییەی لە دەیان ئایەتدا ڕوون كردەوە... كەوابوو ژنیش وەك پیاو وایە، هاوبەشی ژیانە، وە ژیان بێ‌ هیچ كامێكیان ناڕوات، نە هەر ئەوەندە بەڵكو (نەسڵ) وەچە، كە درێژەدانە بە كاروانی ئادەمی، تەنها لە رێی ئافرەتەوەیە.! دەتوانم بڵێم هەندێ‌ جار خوای گەورە دەسەڵاتی خۆی بەو خەڵكە وا سەلماندووە كە بە تەنها لە (ئافرەت)دا دەتوانێ‌ مناڵ بێنێتە ژیانەوە، وەك خاتوو (مەریم) خوا لێی ڕازی بێت.، بێ‌ هیچ جۆرە پەیوەندییەكی لاشەیی (عیسا)ی لێ‌ بوو، كەوابوو ڕاستە (ولیس الذكر كالأنثی ...) گەلێ‌ شت هەیە بە ئافرەت دەكرێ‌ بە پیاو ناكرێ‌... ئەوەیە ڕێزو پلەی ژنان.!! وە هەر لەو سوورەتەدا (12) بڕگەی بە تایبەت بۆ ئافرەت یاسا كردووە... ئایا ئەوە مانای بایەخ دان نییە بە مەسەلەی ژنان كە سەدان ئایەت سەبارەت بە یاسادانان هاتووە بۆیان..؟!!

 یەكەم: ژنان لەگەڵ كێ‌ هاوسەر بن..؟

 دووەم: لەكاتی حەیزدا نابێ‌ ئەزییەت و ئازار بدرێن، واتە: نابێ‌ لەگەڵیاندا جووت ببن، چونكە وەك یاسای پزیشكی ئەمڕۆ ئەمەی سەلماندووە–ژن لەو كاتەدا تەندرووستی و ئەندامەكانی لاشەی تەواو نین.

 سێیـەم: سوێند خـواردن بـە گشتی، چ بۆ یاساغكردنی خۆی بێت كە بچێتە لای ژنەكەی یا نە. 

 چـوارەم: یـاسایەك كە ئەگەر پیاوێك ویستی ژنەكەی مەحروم بكات لە ژن و مێردی (الایلا‌ء).

 پێنجەم: ئەگەر ژن و پیاو یەك نەكەوتن و تەڵاق كەوتە نێوانیانەوە ژنەكە چی بكات تا مێرد بكاتەوە..؟

 شەشەم: چ جۆرە تەڵاقێك بدرێ‌ قازانجی ژنەكەیە..؟

 حەوتەم: ئەگەر ئەژیین بەیەكەوە "ژن و مێرد" با بە باشی لەگەڵی ڕەفتار بكات ئەگینە بە شێوەیەكی چاك و پەسەند لەیەكتــر جیا ببنەوە: (. . . وَلَا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ ...) (البقرة: ٢٣١). 

 هەشتەم: شیردان بە منداڵ و دایەن گرتن بۆی... ئایا لەسەرییەتی شیر بدات، یان دەبێـت دایەنی بۆ بگیــررێت..؟!

 نۆیەم: ئەگەر مێردەكەی مرد چۆن ڕەفتاری لەگەڵ بكرێ‌..؟ (. . . فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا فَعَلْنَ فِي أَنْفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ ...) (البقرة: ٢٣٤).

 دەیەم: ئەگەر لە (عیددە)دا بوو، كە بەرەچاوكردنی یاسای كۆمەڵایەتی نێوان كۆمەڵگە، بە چ زمانێك بدات بە گوێیا بۆ خواستن..؟!

 یازدەهەم: ماوەی كات، بەڵام پێش ئەوە بە یەك بگەن تەڵاقی بدات.. ئایا هـەروا وێڵی بكــــــات بەبێ‌ ماف..؟!!

 دوازدەیەم: جیاكردنەوەی هەندێ‌ لەو ناو ماڵەی بوویانە بۆ ژنەكە، "جگە لە مافەكانی تری" كاتێ‌ مێردەكەی مرد، وە یا تەڵاق درا (متعة)..

 ئایا ئەو هەموو یاسایە مانای بایەخدان نییە بە مەسەلەی ژنان كە تەنها لەو سوورەتەدا كە ئەوان بە تێ نەگەیشتنەوە ڕەخنەیەكیان هێناوە، ئەو هەموو یاسایە باس دەكات، ئیتــر با سوورەتەكانی تر بووەستێ‌، بەتایبەتی سوورەتی ژنان (النسا‌ء) وە سوورەتی (مەریەم) كە هەندێ‌ شتی سەیرو سەمەرەی تیایە بۆ ژنان كە هەرگیـز پیاو قابیلی ئەو تاقیكردنەوە نییە.
  
با بێینەوە سەر باسەكەی خۆمان:
 زۆر پێویستە – هەموو كات – لە هەڵسەنگاندن و ڕەخنەدا – بەتایبەت – پاش و پێشی ئەو جێگایە سەیر بكرێ‌، بۆ ئەوەی تووشی هەڵە نەبن لە ڕەخنەكەیاندا.. بۆیە ئەو برادەرانەیش بە هەڵەدا ڕۆیشتوون، جگە لەوەیش دەبێ‌ ئەوەیش بزانرێ‌ كە هەموو گەل و خاوەن زمانێك جۆرە لێكدانەوەو تەعبیـرێكی خۆی هەیە، لە پەندی پێشینان، قسەی نەستەق، تەشبیە  و شووبهاندن و (ضرب المثل)و (كینایە)و...هتد. ئاشكرایشە ئەوانە كراون بە هێمای خۆشخوانی و ڕەوانبێژی ئەو گەلەیە... ئەمە لەلایەكەوە، لەلایەكی ترەوە ئەو باسەی كە ئەوان ڕەخنەیان لێ‌ هەڵبژاردووەو (تەوجییە)و ئاراستەیان دەكات، كە هەر ئاوا بێ‌ یاسا – وەك ئاژەڵ – ئەو شتە بەكار نەهێنرێ‌، بەڵكو دەبێ‌ لە كاتێكا بێت قابیلی ڕوواندن و سەوز بوون بێت، وەك تۆو دانەوێڵە یاسایەكی تایبەتی خۆی هەیە بۆ سەوز بوون، كە لەلای زانایانی كشتوكاڵ ڕوونە.. ئەوەیش لەلای (علما‌ء الأجنة) ئاشكرایە چ كات ئەو (تۆو = نطفة)یە سەوز دەبێت. ئاشكرایە لە كاتی (حەیز)دا بە بەرهەم نایەت، وە لە جێگای تریشەوە.! كەوابوو – جگە لە كاتی حەیزو جێگای نائاسایی خۆیەوە – لە هەمووكاتداو بە هەموو جۆر تۆوەكەتان بچێنن ڕەوایەو بە بەر دێت..

  جگە لەوەیش ئەمە بۆ ڕاستكردنەوەی لا بارێكی لاری كۆمەڵایەتی بوو: كاتێ‌ ژن بكەوتایەتە حەیزەوە جوولەكەكان كاسەو كەوچكیان بۆ جیا دەكردەوەو تێكەڵیان نەدەكرد، وە یان دەیان وت: جووت بوون ئەگەر چی لە جێگەی سەوز كردنیشەوە بێت، هەر دەبێت لە پێشەوە بێت،! دەرئەنجام ئەو ئایەتە هات بۆ ڕاستكردنەوەی ئەو هەموو بارە هەڵانە.! كەوابوو مەسەلەكە، ئارەزوو و ڕابواردن نییە وەك ئەو نەخوێندەوارانە دەڵێن..؟!!

 بەڵێ‌.. پەیوەندی ژن و پیاو تەنها لەم ئایەتەدا نەهاتووە، بەڵكو لە گەلێ‌ جێگای تردا هاتووە، هەر جێگای بە پێی شیاوو لەباری خۆی، وەك: (هن لباس لكم وأنتم لباس لهن..) ئەوانە – ژنان - جل و بەرگن بۆ ئێوە – ئەی پیاوان - ئێوەیش – مێردەكان - جل و بەرگن بۆ ئەوان (ژنان)... ئەگەر ئەو جۆرە لێكدانەوەیە: (. . . فَأْتُوا حَرْثَكُمْ ...) (البقرة: ٢٢٣)... (أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَائِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ ...) (البقرة: ١٨٧). ئەگەر مەبەست (تەشبییە) نەبێت، دەبێ‌ پیاو یان ژن (جل و بەرگ) بن...؟!! كەوابوو وشەی (حرث)یش مەبەست پێی (تەشببی)ــە.
  وە دەفەرمووێت: (وَمِنْ آَيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً ...) (الروم: ٢١). بە واتای: هەر لە خۆتان هاوسەرو خێزانی بۆ بەدی هێناون بۆ ئارامبوونتان و حەوانەوەتان لە لایان، وە خۆشەویستی و سۆزی خستووەتە نێوانتانەوە، سازدانی ئەو كەش و هەوایە بەڵگەیە بۆ دۆزینەوەی خواو كاری جوانی.
  لەم سوورەتی (بەقەرە)یشدا كە دەفەرمووێت: (نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ ...) (البقرة: ٢٢٣). (باس باسی مناڵ بوون و زاوزێیە، كەواتە ژنان وەك كێڵگە وانە، هەرچۆنێ‌ زەویی و كێڵگە تۆو سەوز دەكات، ژنان جێگەی وە بەرهێنانی منداڵە، وە هۆشیار بن بزانن كە ئەو زەوییە چ كات لە بارو كەشییەتی بۆ چاندنی تۆوەكە..
 فەرموودەكەیش بەم دەستە واژانە هاتووە: ((الدنیا متاع وخیر متاعها المرأة الصالحة)) مەبەست هەڵنانی لاوەكانە بۆ ژنهێنان و شیــرینكردنی ژنانە لایان، بۆ ئەوەی هەوڵ بدەن بێ‌ ژن نەمێننەوە تا تووشی فەسادو جموجووڵی ناشەرعی نەبن، وە دیسانەوە مەبەست (تەشبییە). واتە: زیاتر جوانكردنی ژنانەو پێویست بوونە پێیان، وەك پێویستی مرۆڤ بە جلوبەرگ و كاڵا – نەك خوا نەخواستە – وەك ئەوان دەیڵێن: وەك كاڵایەكی سووكی بازاڕە، چۆن دەیكڕیی و چۆنی لەبەر دەكەیت..!!
  لە جێگایەكی تری فیشاڵەكانی بەناو "سامان نوری"دا ئایەتی (31)ی سوورەتی (النور)ی هێناوە گوایە خوای گەورە دەفەرموێت: (ئەی پێغەمبەر بە ژنانی موسوڵمان بڵێ‌ با چاوی خۆیان دانەوێنن لە تەماشاكردنی ئەو پیاوانەی نامەحرەمن..، هەروەها با كەش و دامێنی خۆیان بپارێزن لە خراپەكاری..).! بەڵام ئەوان ژن وەك ئاژەڵێكی مێیینە سەیر دەكەن و هەركات هێزی (جنس)ییان بەرزەوە بوو، دەست بەجێ‌ بێ‌ سنوور بێ‌ شەرم، لە سەر جادەو شەقام و شوێنە گشتییەكان و هەر جێگایەكی تردا ژەهرەكەیان بڕێژن، ئەگەر چی لەسەر مێزو (ڕەحلە)ی قوتابخانەكانیشدا بێ‌، نابێ‌ نە مامۆستا، نە باوك و دایك، نە براو، نە كەسوكار، هیچ ڕەخنەیەك بگرن، بەڵكو دەبێ‌ ماندوو نەبوونیان لێ‌ بكەن... ئەگینە ئەوەی ئیسلام دایناوە زۆر گونجاوە بۆ ڕێزلێنانی ئافرەت و پەرژینە بۆی، چونكە ئافرەت تەنها بۆ ڕابوواردن نییە، وەك ئەوان پێیان وایە، بەڵكو غایەی بناغەییە بۆ زیاد بوون و گەشەكردنی (نەسل)و نەوەی ئادەمیزادەو درووستبوونی خزم و كەسوكارو براو خوشكە.. هەرچەند ئەو (ماركسیزمانە) خزم و كەس و كارییان ناوێت..!!

 دەی لەو حاڵەتە بێ‌ سنوورەدا جگە لەوەی ئافرەتەكە بەرگەی ئەو وەزعە ناگرێ‌ و بگرە نێرەكان گەلێ‌ جار لەسەر ئەوەی كامیان لەپێشەوە كار بكات بەر ئەبنە یەكتــر!! جگە لەمانەیش خزم و كەس و كار نامێنێ‌ و نازانرێ‌ ئەو نەوەیە لەكێ‌ بووە.؟! ئەگینە هەمان بڕیار بەسەر پیاوانیشدا دەدات: (قل للمؤمنین یغضوا من أبصارهم...] بۆچی ئەو شین و وا وەیلایە بۆ پیاوانیش ناكەن..؟!!
ڕەخنە لە ئایەتی (60)ی سوورەتی (النور) دەگرن، كە گوایە ژن تەنها بۆ ڕابواردنی پیاو درووست كراوە، بۆیە دەڵێت: (ئەو ژنانەی لە سك چوونەتەوەو عوزر ناشۆرن و ئومێدی مێردكردنتان نەماوەو لە خۆ گەڕاونەتەوە گوناحیان ناگات ئەگەر چارۆكەكانیان دابكەن و فڕێ‌ بدەن.!

 زۆر سەیرو سەمەرەیە، وە تووشی نەخۆشییەكی گەورەی دەروونی بوون ئەو بەچكە (ماركسییانە)، چونكە ئیسلام دەیەوێ‌ ڕێزو كەرامەتی ژنان پارێزراو بێت، هەموو كات لە دەرگای شەرەفیان نەدرێت و ئارەزووی گڵاوی خۆیان تێر نەكەن لەسەریان، (حد)و سنوورێك دادەنێت و پەرژینێكیان بۆ دەكات..! هەر هیچ نەبێت بە ئەندازەی مەنزڵێكی سادە ڕێزیان بۆ دابنرێت كە بێ‌ لە دەرگادان هیچ كەس نەڕواتە ژوورەوە.! بۆیە لەپێشەوە داوا دەكات دەست درێژی مەكەنە سەریان بەهیچ جۆر، تەنانەت بە ڕووانینێكیش، تا دەبێتە هاوسەری خۆت، ئەو كاتەیش (ضبط)و یاسایەك هەیە بۆ ژن و مێردی، دەبێ‌ نە پیاوەكە زیادە ڕەوی بكات، نە ژنەكەیش سەرپێچی بكات لەو یاسایە.

  جا كاتێك بە ژنانی گەنج و لاو دەڵێت: (عەبا) دامەنێن و جێگەی (زینەت)تان دەرمەخەن، نەوەك مرۆڤە بێ‌ حورمەتەكان وەزەنتان بۆ بكەن.! دیارە ئەو جۆرە ژنانەی ئایەتی (60)ی سوورەی (نوور) بە دەگمەن ڕێ‌ بكەوێت مرۆڤی بێ‌ حورمەتیش تەمەحیان تێ‌ بكەن، چ جای مرۆڤە وێڵەكان، كەوابوو دەتوانن باروحاڵەتی پێشوویان بگۆڕن بۆ ئەم حاڵەتی دووەمە، خۆ ئەگەر وەك خۆیشیان بمێننەوە، هێشتای هەر ئەوەیان چاكە.

  ئەمە ئێمە بە خزمەتێكی زۆر گەورەی دادەنێین بۆ خوشكان، نامانەوێ‌ هەموو سرووشت (مەیموون)ێك یارییان لەگەڵ بكات و ئارەزووی (جنس)ی تێر بكەن لەسەریان و وێڵیان بكەن، لەولایشەوە تەكلیفی بەپێی توانایە، وە هەتا كاتێ كە ئەو (علەت) و (سبب)ـە بمێنێ‌، ئەو یاسایە لە بەرامبەرییانەوە دانراوە، واتە: تەكلیفی گەنج و لاو و پیر وەك یەك نییە! ئەمەیە بۆچوونی ئێمەی ئیسلامی لەبارەی خوشكانەوە... بەڵام ئەوانەی كە هەر بە ژنانەوە گرتوویانەو ئارەزوو پەرستن، دیارە ئیعتراف بە خاوەنێتی و (اختصاصات) ناكەن، بەڵكو هەرچی شتە بەلایانەوە دەبێ‌ (مشاع) بێت...!!! بۆیە قەت ڕازی نابن هیچ كات دەست بەڕوویانەوە بنرێت..!!

 * بوختانێكی تریان – كە بێ‌ شەرمانەو بێ‌ هیچ گوێدانێك بەوەی بە درۆ بخرێنەوە – دەڵێن: (ژنان لە چوارچێوەی ملكەچ بوونیان بۆ ئایین مافیان پێشێل كراوەو ڕێگای تێكەڵ بوونیان بە كۆمەڵگەیش لێ‌ گیــراوەو ڕەوانەی چوار دیواری ماڵەوەیان كردوون...).

 خۆزگە دەمانزانی لە كام ئایەت، وە یا لە كام فەرموودەدا ئەو بڕیارەیان وەرگرتووە..؟! بڵێی لە ئایەتی: (وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى ...) (الأحزاب: ٣٣). وە وەریان گرتبێت..؟!!  ئەگەر ئەوە بێت ئەوە زۆر زۆر هەڵەن و بەكوێرانە ئەو شتانە دەنووسن، چونكە:
 یەكەم: ئەو (تەوجیە)و ئاراستەی ژنانی حەزرەتە ﷺ: (یا نسا‌ء النبـی لستن كأحد من النسا‌ء إن اتقیتن..]. واتە: ڕووی قسەی لەوانەو بەوان دەڵێت: لەماڵەوە سەقامگیــر بن و ڕێزی خۆتان ڕاگرن، چونكە ئێوە خێزانی ئەو ڕابەرەن كە ژنانی تر وانەو دەرس لە ئێوەوە وەردەگرن و چاو لە ئێوە دەبڕن.، وە هەمووكات (ئوسرە)و بنەماڵەی (ڕابەران) دەبێ‌ چاكتــر ئەو بەرنامەیە بەسەر خۆیاندا پیادە بكەن، كاتێ‌ باسی دەست كێشانەوە لە (تەرەف)و زیادە ڕەوی ناو چوونە دونیاوە دەكرێ‌، كاتێ‌ باسی حەڵاڵ، وە یا حەرام دەكرێ‌، كاتێ‌ باسی یاسای خێزان دەكرێ‌.

 بە كورتە: هەر یاسایەك دابنرێ‌ دەبێ‌ لە پێشەوە بنەماڵەی (ڕابەر) پیادەی بكات، لەولایشەوە – جگە لەوەیش – دەبێ‌ ئەو بنەماڵانە زیاتر لە خەڵكەكەی تر كۆڵ هەڵگرن، ئەمەیش یەكێكە لەو جۆرە بڕیارە تایبەتییانە بەو بنەماڵە بەڕێزە.. بۆ ئەوەیشە ژنانی تریش شەرم بكەن لە خۆیان، كاتێ‌ ژنانی ئەو ڕابەرە دەبێ‌ وا بن، زیاترو باشتــر دەبێ‌ ژنانی تریش وابن.. ئەمە لەلایەكەوە لەلایەكی تریشەوە مەبەست ئەوەیە پێیان بفەرمووێت: جێگەی شیاو و لایەق بە ژنان ئەوەیە لە ماڵەوە بن، چاودێری ئیش و كارەكانی ئەوێ‌ بكەن و دەرنەچن بۆ كرێكاری و پاچەكۆڵەو دروێنە، وە یا لە دەزگایەك كارمەند بێت هەر بەیانی هەتا نیوەڕۆ خزمەت بكات لەبەردەم دەرگایەك، وە یان ئەگەر سەرۆك كۆمارێكیش بێت.! ئەوە شایەنی ئەو نییە.. ئاشكرایشە ڕزق و ڕۆزیی و نەفەقەی لەسەر مێردو كەس و كاری نزیكییەتی، دەبێ‌ بێ‌ منەت جلوبەرگ و خواردن و پێداویستییەكانی ژیانی بۆ ئامادەبكرێ‌ بێ‌ هیچ ئەزییەت و ئازارێك (بێ‌ ئەوەی لەماڵەوە بڕواتە دەرەوە) مەگەر خۆیان لەگەڵ پیاوەكە، بەپێی باوو نەریتی ئەو جێگایە كارەكانیان دابەش بكەن و هاوكاری یەكتــر بكەن.. ئەوەش بەو مەرجە كارە سەرەكییەكەی خۆی لە كیس نەدات، چۆن ڕێك دەكەون پیـرۆزە..

 دیسانەوە ئەو بڕیارە (وَقَرْنَ ...) ئەوە ناگەیەنێت كە هەموو كات حەرام و یاساغە لەماڵ بچنە دەرێ‌...!! بەڵكو ئەوە دەگەیەنێ‌ كە ژنانی بە عیززەت و بەشەرەف تا زۆر پێویست نەكات لەماڵ نەڕۆنە دەرەوە – وەك ئێستەی كۆمەڵگەی هەڵوەشاوەی ئەم سەدەیە نەبن و شەوو ڕۆژ بازاڕەكانیان داپۆشیوە – دێــــــــن و دەڕۆن و قەرەباڵغییان خستووەتە جادەو كۆڵان و بازاڕەكانەوە...!!
 ئافرەتی دامەزراوو زیرەك و بە ئەمەك ئەوەیە تا زۆر پێویست نەكات لەماڵ نەچێتە دەرێ‌، جا ئەگەر پێویست بوو چوونە دەرەوەی، با زۆر بە عیززەت و پۆشاكی ئیسلامییانەوە بڕوات، نەك بە (تبــرج) و قاچ و قۆڵ و سەرو سنگ و لاقی ڕووتەوە، ئەمەیە ئەو (برادەرانە) بە سەرەوخوار وەریان گرتووە.! ئەگینە ژنانی پێغەمبەرو هاوەڵانیی و خوارتریش لەوان ئامادەی (جمعە)و (جەماعەت) بوونە، تەنانەت بەیانی زوویش ڕۆیشتوون بۆ نوێژی جەماعەت: ((قالت عائشە (رضی الله عنها) : لقد كان نسا‌و من المؤمنات یشهدن الفجر مع رسول الله ﷺ متلفعات بمروطهن، ثم ینقلبن إلی بیوتهن، وما یعرفن من تغلیس رسول الله ﷺ بالصلاة)). (صحیح مسلم - كتاب المساجد ومواچع الصلاة، باب استحباب التبكیر بالصبح فی أول وقتها  - حدیث : ‏1055‏).
 واتە: ژنانی موسڵمانەكان دەڕۆیشتنە نوێژی بەیانیی و زوویش – پاش نوێژەكە – دەگەڕانەوەو خۆیان دەپێچایەوە، كاتێ‌ دەگەڕانەوە هێشتا ئەوەندە تاریك بوو نەدەناسران. وە ئامادەی جێگەی وانەی تایبەتی بەخۆیانەوە بوون، پێغەمبەر ﷺ ئامۆژگاریی و وانەی تایبەتی بۆ دانابوون و هەموو ژنان دەهاتن و، هیچ كەسیش نەیدەوت مەڕۆن بۆ وەرگرتنی زانست و زانیاری.. تەنانەت لە جەنگە سەپێنراوەكانیشدا ژنان بەپێی (اختصاص)و لێهاتوویی خۆیان بەشدارییان دەكرد.. بۆ نموونە قارەمانییەتی خاتوو (نوسەیبە)تان بیستووە كە لە جەنگی (ئوحود)دا كاتێ‌ لەشكری موسڵمانەكان تێك شكا، ئەو بەڕێزە چۆن پشتی پێغەمبەری چۆڵ نەكردو بە قارەمانانە جەنگی دەكرد..؟!
 وە یا داستانەكەی (ئوم عیمارە) كە خۆی دەیگێڕێتەوەو دەڵێت: ئەو پیاوەی كوڕەكەمی كوشت دەركەوت، پێغەمبەر ﷺ فەرمووی: ئەوەبوو كوڕەكەتی كوشت..! دەڵێت: منیش ڕێم پێ‌ گرت و تیرێكم دا لەلاقیی و بەچۆكا ڕۆیشت، دەبینم پێغەمبەری خوا ﷺ زۆری پێ‌ خۆشەو پێ‌ دەكەنێت و فەرمووی: (ئوم عیمارە) هەقی خۆتت سەند.!

 ئەگەر حەرامە ژنان لە ماڵ بچنە دەرێ، ئەی ئەو بەشداری ژنانە چی دەبەخشێت لە جەنگەكاندا جەنگیان كردووە، برین پێچییان كردووە و نان و ئاویان ئامادە كردووە بۆ جەنگاوەرەكان، گەلێ‌ جار هانی كوڕەكانی خۆیانیان داوە بۆ جوامێریی و كاری قارەمانانەو...هتد. خاتوو (زەینەب) خوشكی ئیمام حوسەین و، خاتوو (عائیشە) چونكە پێویست بوو فەرماندەی ئەو جەنگانەیان كرد.! لەمەوەیە كە زاناكانمان دەڵێن: كەوابوو ئەگەر پێویست بوو دەبێ‌ ژنانیش چەك هەڵگرن و بڕۆنە ناو كابینەی (سیاسەت)ــەوە.

 من نامەوێ‌ مەسەلەی ئافرەت هەموو كون و قوژبنێكی باس بكەم چونكە باسەكەمان درێژ دەبێتەوەو وایش دەزانم مرۆڤە نەخۆشەكان (هەنگوین) لە دەمیاندا تاڵە.!!