ماناو واتاى (موحکەم و موتەشابیە).

(هُوَ الَّذِي أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ ۖ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ ۗ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ..)
جەماوەری زانایان دەڵێن: ئایەتى ( وما يعلم تأويله إلا الله ) (وەقف)ى تەواوە واتە: لە خوێندنەوەدا, دەبێ قورئانخوێن لەسەر بێژەى (إلا الله)دا بوەستێت, پاشان لە (والراسخون )ـەوە دەست پێ بکاتەوە، ئەمەیش ئەوە دەگەیەنێت کە بە راستیى تەنها هەر خوا خۆى دەزانێ مەبەست لە ئایەتى (متشابە)دا چیە؟ (تەبەریى) دەڵێت: (أرجح الأقوال: في معنى المحكم والمتشابه دون خلقه، كوقت خروج عيسى ووقت طلوع الشمس من مغربها، وقيام الساعة، وفناء الدنيا..) واتە: قسەى پەسەندو گونجاوو شیاو بۆ ماناى (موحکەم و موتەشابیە) ئەوە بوو، نەک وەکو (نەسارا) و (خەوارج)ـەکان بە ئارەزووى خۆیان تەفسیرى ئایەتەکانیان دەکردەوە، بۆ نموونە: لە ئایەتى: (..و روح منه..) 4/171) نەسارا سەریان لە خۆیان شێواند و وتیان: ئەمە ماناى وایە کە (عیسا) کوڕى خوایە! هەقبوو لەبەر رووناکى ئەم ئایەتەدا: ( إن هو إلا عبد أنعمنا عليه..) وە یان ئایەتى: ( إن مثل عيسى عندالله كمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له كن فيكون) 3/59. تەفسیرى ئایەتى ( وروح منه..) بکەنەوە، ئەوسا بۆیان دەردەکەوت کە عیسا خوا نیە، بەڵکو بەندەى خوایە. (خەواریج)یش لەئایەتى (.. إن الحكم إلا لله..)دا خۆیان سەر لێشێواو کرد، بەتایبەت لە ڕووداوەکەى نێوان (عەلى کوڕى ئەبى تالیب)و (موعاوییە)دا، ئەوە بوو ئیمامى (عەلى) یان کافر کرد! بەتایبەتى لەو دەمەدا کە (ئەبا مووساى ئەشعەریى) کردبووە حەکەم بۆ کۆتا بڕیارى کوژاندنەوەى فیتنەو کێشەکەیان.

ئەحمەد كاكه مەحموود