سەبارەت بە چۆنیەتی دابەزینی باوکە ئادەم و دایە حەوا.

خاوەنى تەفسیرى (مەراغیى) دەڵێت: لەم جێگایەدا چەند باسێک هەیەو، راڤەکارانى قورئانیش درێژەیان پێداوە، بەڵام ئێمە کورتیى دەکەینەوە:
یەکەم: سەبارەت بە چۆنیەتى و شێوەى دابەزینى باوە (ئادەم)و دایە (حەوا) لە بەهەشت بۆ سەر زەوى،  تەفسیرەکان گەلێ ریوایەتیان هێناوە، بەڵام بەلاى زانایانەوە زۆربەیان لە راست ناچن و دەشگونجێت کە دەست هەڵبەستى جوولەکەبن.
دووەم: مەسەلەى دروستبوونى دایە (حەوا) لە پەراسووى بابە (ئادەم) ماناى ئەوە نییە کە هەر لە خودى ئادەم و پەراسووەکەى ئەو دروستکرابێ! بەڵکو ماناى وایە کە (حەوا)ش هەر لەو توخم و تەرح و رەگەزەیە کە ئادەمى لێدروست بووە، وەک خوا خۆى دەفەرموێ: (وخلق منها زوجها..) یان دەفەرموێ: ( ومن آياته أن خلق لكم من أنفسكم أزواجا..) 30/31.
سێیەم: ئەو فەرموودەیە کە (بوخاریى)و (موسلیم) هێناویانەو دەڵێت: (( ..واستَوْصوا بالنساء خيرا، فإنهن خُلِقْنَ من ضِلْعٍ..)).( صحيح البخاري، كتاب النكاح، باب الوصاة بالنساء، حديث : ‏4892‏. ) واتە :هەمیشە بەرامبەر بە ژنان،  چاک بێژو چاک کاربن، چونکە ئەوان لە پەراسوویەکى لار بەدیهێنراون، پەراسووش وەک دەفەرموێ: (( وإن أعوَجَ شئٍ في الضِلْعِ أعلاهُ فإن ذَهَبْتَ تُقِيمُهُ كَسَرْتَهُ، وإن تَرَكْتَهُ لم يَزَلْ أعوجَ..)).( صحيح البخاري، كتاب النكاح، باب الوصاة بالنساء، حديث : ‏4892‏. ) واتە: بەڕاستیى لارو خێچترینى بەشى پەراسوو، بەشى لاى سەروویەتى، گەر بتەوێ ڕاستى بکەیتەوە، دەیشکێنى، خۆ ئەگەر وازیشى لێ بهێنى، ئەوا هەمیشە بەلارو خێچى دەمێنێتەوە، کەواتە بەردەوام لەگەڵ ژناندا باش و تەباشبن، هەتا بتوانن پێکەوە بژین و، بارى ژیانتان تێک نەچێت.
چوارەم: سەرپێچى باوە ئادەم و، خواردنى لەدرەختە قەدەغە کراوەکە، پێش ئەو سات و کاتە بووە ببێتە پێغەمبەر، چونکە  پێغەمبەران سەرپێچى خودا ناکەن و، ئەو کارەش بۆ شانى پەیامبەران دەست نادا، جا لەبەر ئەوە:
أ- دەبێ خواردنى درەختەکە لەدەست ئەنقەست نەبووبێت، بەڵکو لە رێى لەبیرچوونەوە بووبێ، بەڵام کە بە (عیصیان) ناو براوە، چونکە شکاندنى ئەو فەرمانە کارێکى گەورە بووەو لەپێغەمبەران ناوەشێتەوە.
ب- ئەو رووداوە لە( متشابهات)ى قورئانەو، ناگونجێ مانا راستەو خۆیەکەى خۆى لێ بگیردرێ، بەڵکو دەبێ حەقیقەتەکەى بەخوا حەواڵە بکرێ، پێشینانیشمان هەر ئەمە دەڵین. مامۆستا(خاڵ)یش لەم جێگایەدا -سەبارەت بەمەسەلەى ئادەم- راى (موحەممەد عەبدە)ى هێناوە، (سەیید)یش: دەربارەى ئەو بەهەشتەى کە باوە ئادەم و دایە حەواى تیا مانەوەو، دەربارەى حەقیقەتى فریشتە کێن و چین؟ یان ئیبلیس و شەیتان کێیە؟  ئاخۆ چۆن خوا گفتوگۆى لەگەڵ کردن؟ چۆن وەڵامیان دایەوە؟ بۆ وەڵامى هەموو ئەوپرسیارانە دەڵێت: ئەمانە گشت لەو شتە نادیارانەن کە تەنها خودى خواى گەورە خۆى دەیانزانێ و، دەم تێکوتانیشیان بێ کەڵکە، بەڵام ئیمان و بڕوابوون پێیان واجیب و پێویستە، ئیتر دواى ئەوە هیچ پێوست ناکات ئێمە خۆمان لەو بەرەو ژوورو هەڵدێرەیە بدەین.

ئەحمەد كاكه مەحموود