حیكمه‌تی نیكاح.؟

زاناكانی ئیسلام هه‌ریه‌كه‌یان به‌ بۆچوونی خۆی شتێكی له‌حیكمه‌ت ‌و فه‌لسه‌فه‌ی نیكاح نووسیوه‌، نایه‌وێ لێره‌ درێژه‌ی بده‌ینێ، به‌ڵام ئه‌م چه‌نده‌ خاڵه‌ كه‌ (الفقه‌ المنهجی) نووسیویه‌تی، ئاماژه‌ی‌ پێده‌كه‌ین:

1-بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی داخوازییه‌كانی (غه‌ریزه‌) ‌و (فیطره‌ت)ی ئینسانه‌كانه‌.
ئه‌مه‌یه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر ﷺ رێ له‌ ژیانی زوگرديی‌ و ڕه‌به‌نی ده‌گرێ. (سمرة) ده‌ڵێ: ((أن النبي نهی‌ عن التبتل)).
2-درێژه‌دان به‌كاروانی مرۆڤایه‌تی، له‌ ڕێگه‌ی نه‌سلی ئايینده‌ی شه‌رعییه‌وه‌، فه‌رمووده‌ی‌ ((تزوجوا الولود الودود..)) بۆ ئاماژه‌ی ئه‌و ڕاستیه‌یه‌.
3-پێكهێنانی ئارامیی‌ و سوكنایی دڵ‌و ده‌روون‌و نه‌فه‌س‌و ڕوح.
بۆیه‌ كه‌ ئه‌وه‌ند (ژن‌و مێردێك) دڵ ئاسووده‌یی‌و (سه‌كینه‌)ی نه‌فسیان پێكه‌وه‌ ده‌بێ، هه‌رگیز كوڕو كچێكی ڕه‌به‌ن نایانبێ.. ئه‌مه‌یه‌ كه‌ خودا ده‌فه‌رمووێ: ((ومن آیاته أن خلق لكم من أنفسكم أزواجا لتسكنوا إلیها وجعل بینكم مودة ورحمة...)).

4- بۆ ڕاگرتنی ئه‌خلاق‌و قییه‌مه‌ له‌ په‌ستیی‌و دابه‌زین:
بێگومان ئه‌گه‌ر مرۆڤ له‌ ڕێی په‌سه‌نده‌وه‌ رێی نه‌درێت ئاره‌زووی جنسیی تێر بكات، هه‌وڵ ده‌دات له‌ ڕێگا چه‌وت‌و دزێوه‌كانه‌وه‌ خۆی دامركێنێت، جا له‌و حاڵه‌ته‌شدا مه‌گه‌ر خودا بزانێ چی ڕووده‌دات له‌ كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تیدا ! ئه‌مه‌یه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر ﷺ ده‌فه‌رمووێ: ((إذا جا‌ءكم من ترضون دینه وخلقه فانكحوه، إلا تفعلوا تكن فتنة فی الأرض وفساد)) ترمذی / كتاب النكاح.
5- له‌به‌ر پاراستنی جۆری مرۆڤه‌كانه‌ له‌هه‌ر نه‌خۆشیی‌و په‌تایه‌ك، بۆیه‌ خودای میهره‌بان ته‌نها له‌ رێي په‌سه‌ند‌و شه‌رعیییه‌وه‌ رێگه‌ ده‌دات نێر‌ومێی بگه‌نه‌ یه‌ك، ئه‌گینه‌ ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تییه‌ ده‌بێته‌ كانگه‌ی هه‌موو جۆره‌ به‌دبه‌ختی‌و نه‌خۆشییه‌ك، ده‌بێته‌ جێگه‌ی وه‌به‌رهێنانی فه‌ساد‌وكاری دزێوو ئاژه‌ڵی‌و به‌ربوونه‌ گیانی یه‌كتر، ئه‌مه‌یه‌ كه‌ ده‌فه‌رمووێ: [إن الله بالناس لرؤوف رحیم] (البقرة: 143).
6- له‌به‌ر فراوانبوونی ڕێگه‌ی نزیكبوونه‌وه‌ی مرۆڤه‌كان به‌یه‌كدی ‌و هاوكارییان.
بێگوومانه‌ كه‌ زه‌واجی شه‌رعیی باشترین هۆكاره‌ بۆ په‌یوه‌ندی خێزان‌و عه‌شیره‌ت‌و هۆزو خێل‌و تیره‌كان، هه‌ر له‌و ڕێیه‌وه‌یه‌ یه‌كێ له‌ بنه‌ماكانی رشته‌و ڕه‌چه‌ڵه‌ك‌و (موصاهه‌ره‌) ‌و ژن‌و ژنخواستن په‌یدا ده‌بێ، خزمایه‌تی له‌وێوه‌ دروست ده‌بێ، وه‌ ((التكافل والضمان الإجتماعی)) به‌هێز ده‌بێ، هه‌ردوولا منداڵ پێده‌گه‌یه‌نن... هتد.

(المفصل)یش چه‌ند خاڵگه‌لێكی هێناوه‌، یه‌كێ له‌وانه‌:

یه‌كه‌م: زۆر بوونی ئوممه‌تی ئیسلامییه‌‌و له‌پاڵ‌ ئه‌وه‌یشدا به‌ هێزبوونیه‌تی، ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر ﷺ ده‌فه‌رمووێ: ((خیر نسائكم الولود الودود)).

دووه‌م: له‌ ڕێ‌ی ژن‌و مێردیی شه‌رعییه‌وه‌ ژن‌و پیاو بۆ یه‌كدی قۆڕخ ده‌بن‌و هه‌ریه‌كه‌یان هه‌موو هه‌ست‌و نه‌ستێكی ده‌بێته‌ ئه‌ویكه‌یان‌و پاڵپشت ده‌بن بۆ یه‌كتر.

زه‌واج: هه‌ندێ جار واجیبه‌، واته‌: له‌ پله‌ی (ندب) و (مباح) سه‌رده‌كه‌وێ‌و ده‌چێته‌ پله‌ی (واجب)ه‌وه‌، به‌و مانایه‌ ئه‌گه‌ر هه‌وڵی بۆ نه‌ده‌یت گوناحبار ده‌بی.

زه‌واج: هه‌ندێ جار پێش ده‌خرێ له‌ (حه‌ج)ی ماڵی خودا، به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر ئینسانێكی (شه‌هوانیی) ‌و خاوه‌ن ئاره‌زووی وا بێت كه‌ ئه‌گه‌ر ژن نه‌هێنێت وه‌یان شوو نه‌كات، تووشی شه‌رواڵ‌ پیسی‌و كاری دزێو ده‌بێت.

زه‌واج: بۆ ئه‌و جۆره‌ كه‌سانه‌ – هه‌قه‌و ڕێگه‌ش به‌قه‌رزكردن ده‌دات، بۆ ته‌واوكردنی ئه‌و كاره‌یه‌.

زه‌واج: وایش ده‌بێ (حه‌رام)ه‌. واته‌: ئه‌گه‌ر پیاوێك بزانێت توانای ژن‌ومێردی نییه‌‌و ناتوانێ ژنه‌كه‌ی ڕازی بكات، وه‌یان ژنێك جه‌سته‌و قه‌واره‌ی ژن‌ومێردی نییه‌، له‌ حاڵه‌تی ئاوادا نابێ هیچ لایه‌كیان نزیكی (زه‌واج ببنه‌وه‌‌و یه‌كتر ده‌سخه‌ڕۆ بكه‌ن. یان ئه‌گه‌ر بزانن تووڕه‌و ئه‌شقین‌و مافه‌كانی نێوان ژن‌ومێردی ناپارێزن، دیسان هه‌قنییه‌ هیچیان نزیكی (زه‌واج) ببنه‌وه‌.

زه‌واج: ئه‌مڕۆ – پتر له‌ ڕابردوو – ده‌بێ هه‌وڵی بۆ بدرێ، چ له‌ لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه‌، چ له‌لایه‌ن كچان‌و كوڕان (خۆیانه‌وه‌)، چونكه‌ سه‌رده‌م‌و زه‌مانی ئێستا چڕ‌وپڕتره‌ له‌ (فه‌ساد)‌و له‌ هۆكاره‌كانی بزووتنی هێزی سێكسیی له‌ مرۆڤدا،ئه‌وروپا به‌ ته‌واوی له‌ ڕووی كه‌ناڵه‌ ئاسمانیه‌كانیه‌وه‌ له‌و مه‌سه‌له‌دا هیچی نه‌هێشتووه‌ نه‌یكاو نه‌یڵێت، وه‌ له‌ هه‌موو ماڵێكیشدا هه‌یه‌ ! سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌ش نیكاح سووننه‌تی پێغه‌مبه‌رانه‌ – علیهم السلام).
(ئیبن ته‌یمیه‌) چه‌ند جوان ده‌ڵێت: ((الإعراض عن الأهل والأولاد لیس مما یحبه الله ورسوله، ولا هو دین الأنبیا‌ء، قال تعالی‌: [ولقد أرسلنا رسلا من قبلك وجعلنا لهم أزواجا وذریة..]. بۆیه‌ ده‌بێ هه‌وڵی جددی بدرێت بۆ وه‌ده‌ستخستنی هاوسه‌ر، ئه‌گه‌رچی له‌ رێیگۆڕینی سیستمی خوێندنیشه‌وه‌ بێت بۆ كچان، چونكه‌ شیا‌و‌و گونجاو نیه‌ كه‌ نێر‌و مێ هه‌ردوویه‌ك سیستمی خوێندنیان هه‌بێت، كچ نزیكه‌ی (30)ساڵ‌ خۆ خه‌ریك بكات به‌ قۆناغه‌كانی خوێندنه‌وه‌، له‌و كه‌ش‌و هه‌وا له‌باره‌ بۆ فه‌ساد‌و گوشاری هێزی سێكسیی‌و جنسیی، كه‌ بێگومان تووشی زۆر شتی نادروست‌و ناڕه‌وا ده‌بێت، هه‌قه‌ چاوێ به‌ سیستمی خوێندندا بگێڕنه‌وه‌، تا لاوه‌كان بتوانن هه‌م بخوێنن‌و هه‌م (زه‌واج)یش بكه‌ن، به‌تایبه‌تی جیهانی ئیسلامه‌تیی - به‌پله‌ی یه‌كه‌م - به‌رپرسه‌ له‌ خوێندن‌و هێزی سێكسی لاوه‌كان، هه‌قه‌ ده‌وڵه‌ت هه‌ڵیان نێت بۆ (زه‌واج) ئه‌گه‌رچی قۆناغه‌كانی خوێندنیشان ته‌واو نه‌كردبێت، به‌ڵام له‌گه‌ڵ‌ دابینكردنی رێ‌‌و شوێنی حه‌وانه‌وه‌و ئیسراحه‌ت‌و خه‌وو خواردن بۆیان، تا كۆمه‌ڵگه‌ هه‌م به‌ پاكی بمێنێته‌وه‌، هه‌م له‌ خوێندنی دنیای ئه‌مرۆِش دوانه‌كه‌وێت، هه‌قه‌ بۆ ئه‌وه‌ یه‌ك وه‌زاره‌ت ته‌رخان بكرێت، هه‌ر له‌ خوێندن‌و مه‌نهه‌جه‌وه‌ تا ده‌گاته‌ مه‌سه‌له‌ی زه‌واج، من به‌ ڕاستی‌ نازانم مه‌نهه‌جێكی نزیكه‌ی (25) ساڵی دابنرێت بۆ قوتابی‌و خوێندكار، به‌ڵام به‌هیچ شێوه‌یه‌ك بیر له‌ هێزی سێكسیان نه‌كرێته‌وه‌، وه‌ك پێیان بڵێن چۆن خۆتان تێرده‌كه‌ن له‌و مه‌سه‌له‌یه‌، ئازادبن !.
* ئوسره‌و خێزان له‌ ئیسلامدا خشتی بنه‌ڕه‌تی كۆمه‌ڵگه‌یه‌، تاك به‌شێكیه‌تی [ذرة بعضها من بعض]. (آل عمران: 34). پێغه‌مبه‌ر ﷺ ده‌فه‌رمووێ: ((مامن مولود إلا یولد علی‌ الفطرة، فأبواه یهودانه، وينصرانه، ویمجسانه، كما تنتج البهیمة بهیمة جمعا‌ء، هل تجدون فیها من جدعا‌ء)) موسلیم: كتاب القدر.
كه‌وابوو تاك به‌ شێكه‌ له‌ خێزان، خێزانیش به‌شێكه‌ له‌ كۆمه‌ڵگه‌، جا ئه‌گه‌ر خێزان چاك‌و صاڵح‌و باش بوو، بێشك تاكیش صاڵح ده‌بێ، ئه‌وسایش كۆمه‌ڵگه‌ هه‌موو سازو سازگار ده‌بێت.
بۆیه‌ ئیسلام به‌ر له‌ هه‌موو شتێك فه‌رمان به‌ پێكه‌وه‌نانی خێزان ده‌دات، گرنگی خۆی ده‌داتێ‌و به‌شێكی به‌رچاوی قورئان‌و سوننه‌ت باس له‌ خێزان ده‌كه‌ن‌و ڕێگه‌ ناده‌ن له‌ ڕێی خێزانی شه‌رعیی نه‌بێ تێكه‌ڵی ژن‌و پیاوی بكرێت: [ولا تقربوا الزنی‌ إنه كان فاحشة وسا‌ء سبیلا] الإسرا‌ء: 32. دیاره‌ هه‌رسه‌رجێیكردنێك له‌ ڕێی ژن‌و مێردی شه‌رعییه‌وه‌ نه‌بێت به‌ (زینا) و (سه‌فاح) داده‌نرێت، خۆ جوتبوونی ئاوایش قه‌ده‌غه‌‌و حه‌رامه‌: [محصنین غیر مسافحین ولا متخذی أخدان..] (المائدة:5) ڕێگرتنه‌ له‌و كاره‌ دزێوو فاحیشه‌‌و هه‌ر دۆست‌و ده‌سگیرانێك به‌ ناشه‌رعیی بێت، گشت ئه‌مانه‌ بۆ پاراستنی زنجیره‌ی خێزانه‌.


ئەحمەد كاكە مەحموود