سێيەم: ئازادی مرۆڤ لە نەیاریی و ڕەخنە گرتندا

  مەسەلەی نەیاریی و ڕەخنەگرتن لەهەر موسوڵمانێك، هەتا دەگاتە (خەلیفە)ش لە هەر بابەتێكدا، بە مەبەستی دەركەوتنی باری ڕاستی لەو مەسەلەیەدا، لە ئیسلامدا دەرگا واڵایە بۆ گەورەو بچوك، ژن و پیاو، خوێندەوارو نەخوێندەوار، بەڵكو گەلێ‌ جار پێغەمبەری خوا ﷺ دەیفەرموو: ((أشیروا علی أیها الناس)) (جا‌ء من حدیث أنس وأخرجه مسلم برقم : 1779، ومن حدیث عبدالله بن مسعود عند البخاری برقم : 3952) چیتان پێباش نییە، فەرموون بەیانی بكەن و ڕەخنە بگرن، هاوەڵانیش هەر شتێكیان بە خزمەتی دین و لە بەرژەوەندی كۆمەڵگەدا زانیبا، بە ڕاشكاوی دەیان دركان، ئەویش ﷺ گوێی بۆ دەگرتن و بیرو ڕاكەی لێوەردەگرتن و كاری پێدەكرد، لە (بەدر) و لە چەند جێگایەكی تردا كە (حەباب) ی پسپۆڕ لە كاروباری سەربازیدا بە پێغەمبەری دەگوت: مەگەر بە وەحیە ئەم لەشكرە لەم جێگایەدا بێ‌ ..؟ ئەگەر وابێ‌، ئەوا قسەیەكمان نیە، ئەگەر نا ئەم جێگایە بە باش نازانم...!
  جا بۆ دواییش هاوەڵانی پێغەمبەر ﷺ هەر لەسەر بنەمای رەخنەو ئازادیی لە بیرو بۆچووندا كاریان دەكرد.. خۆ دنیا دەزانێ‌ كە (سەقیفە) و (بەنی ساعیدە) چ میمبەرێكی ئازاد بوون، بۆ ڕەخنەو ڕاگۆڕینەوەی (ئەنصار) و(موهاجیر) –بەتایبەتی- لە دانانی خەلیفەدا.
  (ئەبووبەكر)یش هەر كە پۆستی خەلافەتی وەرگرت، فەرموی: هەتا لەسەر هەقبم، هاوكاریم بكەن، خۆ ئەر دیتان هەقڕەو نیم و رێگەم هەڵە كردووە، بمخەنەوە سەر ڕێی راست.
 ئەی (عومەر) هەر كە پۆستی خەلافەتی وەرگرت، نەیفەرموو: دەخیلتانم، هەر كامێكتان هەڵەیەكی لێ‌ دیتم، بۆ خوا ڕاستی بكاتەوە ؟ ئەوساش یەكێ‌ لە گوێگران گوتی: سوێندبێ‌ بە خوا ! هەر هەڵەیەكمان لێ‌ بینیت بە شیر راستی دەكەینەوە!، ئەی ئەمە كە رۆژێ‌ (عومەر) چوویە سەر میمبەرو، ویستی سنورێك دیاری بكات بۆ مارەیی ژنان، چونكە لەو سەردەمەدا زێدە ڕۆیەكی زۆر لە مارەیی ژناندا دەكراو، كچان و كوڕان نەیان دەتوانی بە ئاسانی هاوسەری بكەن، ئەمیش – لە رووی ئەوەوە كە خەلیفەیەو، دەبێ‌ هەمیشە بەرژەوەندیەكانی گەل لە بیر نەكات – لە سەر میمبەری نوێژی هەینی ئەو مەسەلەیە خستە پێش چاوو ورووژاندی، كەچی ژنە قورەیشییەكی لێهاتە دەنگ و گوتی: مەگەر ئەو ئایەتی (... وَآَتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنْطَارًا  ...) (النسا‌ء: ٢٠) واتە: ئەر كلوورێ‌ ماڵتان كردبوویە مارەیی ژنەكانتان نابێ‌ هیچیان لێ‌ بسێننەوە، بەڵگەی ئازادیە بۆ ژنان لە دانانی مارەیی خۆیاندا؟ ئەوسا پێشەوا(عومەر) تەسلیم بووو گوتی: ((أصابت إمرأة وأخطأ عمر..))  واتە: ژنێك هەقی پێكاو، عومەر هەڵەی كردو نەی پێكا. (هذه القصە عن عمر بن الطاب رضی الله عنه، وقع فی سندها كلام والأقرب ضعفها.، وقال البخاری فی الحدیث نظر..،هذا وقد ضعف الشیخ ناصر الألبانی - رحمه الله - هذا الأثر (6/348). وقد شنع الشیخ أبو إسحاق الحوینی كثیرا علی هذا الأثر وضعفه بشدة فی (( الانشراح)). والله تعالی أعلم. ملتقی أهل الحدیث).
  یان ئەو ڕۆژە كە لەسەر میمبەری نوێژی هەینیدا گوتی: خەڵكینە! ببیسن و فەرمانبەربن، كەچی (سەلمانی فارسی) هەڵدەسێتەوەو دەڵێ‌: نابیسین و فەرمانبەریش نابین، چونكە جلكەكانی تۆ تێروتەسەل و رەسایە لە بەرتا، لە كاتێكدا ئەمانەی ئێمە، كورت و ناتەواوو ناڕەسایە لە بەرماندا، دەبێ‌ ئەمەمان بۆ ڕوون بكەیتەوە، ئەوجا گوێ‌ دەگرین، ئەویش شایەتی راستەوە كرد كە: ئەو برایە بەشە قوماشەكەی خۆی بەخشیوە بە خەلیفە، واتە: جلكەكانی لە بە شەكەی خۆیی و ئەو برایە دروووە.. ئینجا كە خەڵكە قەناعەتی كرد، گوتیان: دەسا فەرموو درێژە بە قسەكانت بدەو وتارەكەت تەواو بكە.. باشە! ئەی ئەمانە مانای ئازادی نەیاریی و ڕەخنە گرتن نین لە ئیسلامدا؟!
 ئەی زانای پایەبەرز (مەودوودی – خ) لەو ڕەشنووسەدا بۆ دەستوری (پاكستان)ی ئامادە كردبوو، تێیدا نەینووسیبوو كە بۆ غەیرە دینیەكان – ئەوانەی لە ژێر چاودێری دەوڵەتدان – ڕەوایە هەر شك و گومانێكیان هەبێ‌، لەبارەی ئایدۆلۆژیای ئیسلام و دروشمەكانیەوە، دەری ببڕن، واتە: دەتوانن وەكو رەخنەو ئیشكال پێشنیاری بكەن. (مقترحات الدستور الاسلامی – للباكستان).. سەرباری ئەمانە هەموو، پێغەمبەرمان (محمد ﷺ) دەفەرموێ‌: ((إن الدین النصیحة، قلنا لمن یا رسول الله)) واتە: پایەی گرنگی ئەم دینی ئیسلامە، رەخنەو ئامۆژگارییە، بە پێغەمبەریان گوت ﷺ ئامۆژگاریی و رونكردنەوە دەربارەی كێ‌..؟ فەرمووی: ((لله ولرسوله ولكتابه ولأئمة المسلمین وعامتهم)). (صحیح، صححه الألبانی فی صحیح الترغیب والترهیب برقم: 1776. وقال شعیب الأرنأووط: إسناده صحیح علی شرط مسلم. مسند أحمد رقم الحدیث: 16982). لەمەڕ خواو پێغەمبەرەكەیەوە، باسی بوون و وجودی خواو، تاك و تەنهایی خواو، راست و دروستی بەرنامەكەی خوا، ئەوجا گەورەیی مەزنی پێغەمبەرو، دركاندنی هەر كاروبارێك لات روون نەبێ‌، هەروەها ئامۆژگاریی و رەخنەو فەرمانبەری پێشەوایانی موسڵمانان، دواتر ئامۆژگاریی و رونكردنەوە بۆ سەرجەم موسڵمانان . خۆ ئەگەر چاوێكیش بە قورئاندا بخشێنین، دەبینین لە بارەی رەخنە گرتنەوە – لە هەموو بوارێكدا – ئایەت گەلێكی تێدایە، بۆ نمونە:

*  (أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآَنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا) (محمد: ٢٤). واتە: ئاخۆ لە قورئان رانامێنن، یان دڵیان داخراوە؟.
* (أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآَنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا) (النسا‌ء: ٨٢) واتە: مەگەر ئەوانە لە قورئان ورد نابنەوەو، بە وردی سەرنجی نادەن، وائێستا بە شك و گومانن لێی و، رەخنە دەگرن؟! بێ‌ شك ئەگەر كارو بەرنامەی كەسێكی تر بوایە – بێجگە لە خوا – بێگومان دژایەتی و ناكۆكیەكی زۆریان تێدا دەدیت.
* (مَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ) (الصافات: ١٥٤). بۆچی وا بڕیار دەدەن و بیردەكەنەوە؟ 


ئەحمەد كاكە مەحموود