ڕۆژووى مانگى ڕەمەزان و چەند ئەحکامێک.؟

(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا) ئەى ئەوانەى باوەڕتان هێناوە! (كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ) بزانن ڕۆژووى مانگى ڕەمەزانتان لەسەر نووسراوەو فەرز کراوەتە سەرتان (كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ) هەر وەکو لەسەر ئەوانەى لە پێشتانەوە بوون بڕیاردراو نووسرا، دیارە هەر هۆزو ئوممەتێک، جۆرێ ڕۆژووى بووە (لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ) بەڵکو بە تەقوا بن و سنوورەکانى خوا بپارێزن و دەرگاى گوناح لەخۆ داخەن و، دەرگاى هەموو خێرێ لەخۆ واز بکەن (أياما معدودات) چەند رۆژێکى ژمێرراوو دیاریکراوە، زۆر نیە (فمن كان منكم مريضا أو على سفر) ئینجا هەرکەسێکتان نەخۆش بوو، ئەگەر ڕۆژووى گرتبا نەخۆشیەکەى زیادى دەکرد، وە یان درەنگ چاک دەبوویەوە، وەیان زۆرى بۆ دەهات  و تەنگەتاو دەبوو، یان چووە سەفەر (فعدة من أيام أخر) ئەوجا رۆژووەکەیان شکاند، وەیان هەر لەبنە رۆژەوە نەیانگرت، دەبێ لەرۆژانی تردا، چەند رۆژآ تر بە رۆژوو بنەوە (وعلى الذين يطيقونه فدية طعام مسكين) و ئەو کەسانەش ناتوانن بەئاسانى بەرۆژوو بن و، زۆر بەسەختى بۆیان دەگیرآ، "وەک پیرو نەخۆشى سەرجێگەو ئافرەتى شیر دەروو، ژنى دووگیان "ئەوە پێویستە لەباتى هەر ڕۆژەى لە ڕۆژووەکە، خواردنى ژەمێ خۆراک، یا نرخەکەى بدەنە هەژارێ ( فمن تطوع خيرا ) ئەگەر کەسێک بە پێخۆشبوونى خۆى خۆراکى زیاتریدا ( فهو خير له) ئەوە بۆخۆى باشەو قازانجى بۆ خۆیەتى و، بەجیا پاداشى زیادەکەشى دەدرێتەوەو لاى خوا وون نابێ ( وأن تصوموا خيرلكم) خۆ لەگەڵ ئەوەشدا، ئەر بە رۆژووبن گەلێ چاکترە بۆتان ( إن كنتم تعلمون ) ئەگەر بتانزانیباو بتوانن.

چەند ئاگادارییەک:

1) تاقمێ لە زانایانى پێشین (سەلەف) دەڵێن: هەر کەسێ لە سەرەتاى مانگى ڕەمەزانەوە نیشتەجێ و (مقیم) بوو، لەپاشان چوویە سەفەر، بۆى نیە بە بیانووى سەفەرەکەیەوە رۆژووەکەى نەگرێ. (ئیبن کەسیر) دەڵێ: ئەمە قسەیەکى (غەریب) و نەناسراوە.

2) دەستەیەک لە هاوەڵان و لە پاشینان دەڵێن: هەر کەسێ چوویە سەفەر، نابێ رۆژوو بگرێ.
3) کۆمەڵێ لە زانایان دەڵێن: لەسەفەردا نەرۆژوو گرتن و، نە شکاندنەکەى واجیب نیە، بەبەڵگەى فەرموودەى: ((فَمِنَّا الصَائِمُ ومِنَّا الْمُفْطِرُ، فَلاَ يَجِد الصَائِمُ عَلىَ الُمفْطِر، ولا المُفْطِر على الصَائِم)).(صحيح مسلم، كتاب الصيام، باب جواز الصوم والفطر في شهر رمضان للمسافر في غير معصية، حديث: ‏1947).

4) ئیمامى شافیعی و دەستەیەکى تر دەڵێن: بە ڕۆژوبوون لە سەفەرا، لە شکاندنەکەى باشترە.

5) کۆمەڵێکیش دەڵێن: بەڵکو نەگرتنى باشترە.

6) تاقمێکى تریش دەڵێن: گرتن و نەگرتنى یەکسانە (دیارە ئەمانە هەر یەکەیان بەڵگەى خۆیانیان هەیە).

7) ئایا قەزا کردنەوەى ڕۆژوو هەر دەبێ بەدەم یەکەوە بێ و بەینى نەکەوێ ؟ یا بەیناو بەین و بچڕبچڕ لە نێو مانگەکانیشدا دەبێ! ڕایەک دەڵێ: هەر دەبێ بەیەکەوە بێ و، بچڕبچڕ نەکرێ. ڕایەکى تریش دەڵێ: نەخێر، قەزا کردنەوەى واجیب نییە بەدەم یەکەوە بێ.

8) قسەى راست ئەوەیە کە یەک شایەدى دادگەر بەسە بۆ سەلماندنى (دیتنى مانگى یەک شەوەى ڕەمەزان، بەڵام بۆ چەسپاندنى دیتنى مانگى یەک شەوەى شەشەلآن، دەبێ دوو شایەت بن.


ئەحمەد كاكە مەحموود