ئەحکامى موتعە.؟
ئەحکامى موتعە.؟
(فَمَتِّعُوهُنَّ) موتعە: ماڵێکە وەک جل و بەرگ و پۆشاک و.. هتد، بۆ ئاسانکردنى تەڵاقدانە لەسەر شانیان (وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلاً) وە بە جوامێرانە دەسیان لێبەر بدەن. واتە: بەبێ زیان دان لێیان تووشى ئەزیەت و ئازاریان مەکەن. (ئیبن کەسیر) دەڵێ: ئەم ئایەتە چەند حوکمێکى گرنگى تێدایە:
یەکەم: بێژەى (نیکاح) هەر بەواتاى مارە کردنە، بە تایبەت کە دەفەرمووێ: (من قبل أن تمسوهن).
دووەم: دەتوانرێ پێش تێکەڵویکردن ژن تەڵاق بدرێ.
سێیەم: بێژەى (المؤمنات) ژنى کیتابیش دەگرێتەوە.
چوارەم: ئیبنى عەبباس و دەستەیەک لە (سەلەف) ئەم ئایەتە دەکەنە بەڵگەى ئەوە کە تا (نیکاح) نەبێ هەرگیز تەڵاق نابێ و ناشکەوێ، ئیمامى (شافیعیى و، ئەحمەد)یش هەروا دەڵێن، بەڵام (ئەبو حەنیفەو مالیک) پێیان وایە کە پێش (نیکاح)یش تەڵاق هەیەو دەکەوێ، بۆ نموونەى هەردوکیان: (إن تزوجت فلانة فهي طالق) دەست دەدا. فەرموودەیش هەر پشتگیرى ئەوە دەکا کە تا (نیکاح) نەبێ تەڵاق نابێ و ناکەوێ: ((لا طلاق لابن آدم فيما لا يملك)). (ئەحمەد، ئەبووداود، تیرمزیى، وصححه الألباني في إرواء الغليل 2069) ((لا طلاق قبل النكاح)). (ئیبنى ماجە، وصححه الألباني في سنن إبن ماجة 2049).
پێنجەم: بەکۆى دەنگى زانایان: هەرکاتێ ژنان تەڵاق دران – پێش چوونە لایان- عیددەیان لەسەر نییە، مەگەر مێردەکەى بمرێت، دیارە ئەوە دەبێ ئەوکاتە عیددەى ژنى مێرد مردوو هەڵژمێرێ.
شەشەم: موتعە: ئەم موتعەیە لەم جێگایەدا گشتگیرە، واتە: هەر ژنێک کە مارەیى بۆ دانرابێت و پێش دەست تێکەڵکردن لە تەکیا تەڵاق بدرێت، نیوەى مارەییەکەى خۆى دەکەوێ و هەم بە موتعەش بۆى دادەنرێت، وەک ئەفەرموێ: (إن طلقتموهن من قبل أن تمسوهن وقد فرضتم لهن فريضة فنصف مافرضتم) 2/237. هەروەها ژنێکیش مارەیى بۆ دیارى نەکرابێت و پێش چوونە لاى تەڵاق بدرێت شتێکى بۆ دادەنرێ بە ناوى موتعەوە، بەڵام ئەو موتعەیەش بە پێى توانایى و دەسەڵات و، بێ توانایى و بێ دەسەڵاتى مێردەکە دادەنرێ: (لاجناح عليكم إن طلقتم النساء ما لم تمسوهن أو تفرضوا لهن فريضة ومتعوهن على الموسع قدره وعلى المقتر قدره متاعا بالمعروف حقا على المحسنين) 2/236.
والله أعلم.
ئەحمەد كاكە مەحموود
بەروار2020/03/30سەردان 885
تۆڵەى ڕێبڕ و ئەوانەى لە دەسەڵاتى ئیسلامى دەردەچن.؟ تۆڵەى دزو وەڵامێک بۆ ناحەزانى ئیسلام.؟ هەرچى جانەوەرى ڕاو بیگرێ حەڵاڵە.؟ گۆشتى نیچێر بەم مەرجانەى خوارەوە حەڵاڵە.:- کەفارەت و بارتەقاى سوێند.؟ فرە ژنى.؟ ئەم جۆرە ژنانە مەخوازن.؟! نیکاحى موتعە.؟ ئەحکامى موتعە.؟ بۆچی لەمیراتدا ژنان وەک پیاوان حسابیان بۆ ناکرێ.؟ باسێک دەربارەى (قەووامە) و دەسەڵاتى پیاوان بەسەر ژناندا.؟ چەند ڕوونکردنەوەیەک سەبارەت بە (قیساس).؟ وەسیەت بۆ باب و دایک و خزمان پێویستە.! ڕۆژووى مانگى ڕەمەزان و چەند ئەحکامێک.؟ چەند بۆچوونێک و وەڵامی چەند پرسیارێک لەبەرەکانى جیهاد دا.؟