ئایا ژنان دەتوانن بەشداری لە ناو سوپادا بکەن.؟
ئایا ژنان دەتوانن بەشداری لە ناو سوپادا بکەن.؟
وەڵام: دکتۆر (محمد خیر هیکل) لە کتێبی (الجهاد والقتال في السياسة الشرعية)دا دەڵێت:
1- بە پێی ئەو ڕیوایەتانە لە (بوخاریی) و کتێبەکانی تردا هاتوون، بەشداری ژنان لەناو سوپادا زۆر کەم و بە شێوەیەکى وابووە، کە زۆرێکی زۆرینەی سوپاکە نەیانزانیوە بە هاتنیان بۆ جەنگ و بەشداریکردنیان، بەتایبەت جارێک (نجدة الحروري) نامەیەک بۆ (ئیبن عەباس) دەنووسێ و دەپرسێ: ئایا پێغەمبەر ﷺ غەزای بەژنان دەکرد؟ ئەویش گوتی: ((وقد كان يغزو بهن فيداوين الجرحى)). (صحيح مسلم، رقم الحديث: (1812)، ج 3/1444). واتە: بەڵێ پێغەمبەر ﷺ ژنانى دەبردە غەزاو، تیمارو چارەسەری زەخمییەکانیان دەکرد، ئەمە ماناى وایە کە بەشداربوونیان بە شێوەیەک بووە، زۆرکەم دەرکیان پێکردووە.
2- بەشدارییان لەبەر ئەوە نەبووە کە وەکو پیاوان جیهادیان لەسەر فەرز بوو بێت، بەڵکو - بەپێی ئەو ڕیوایەتە کە دەڵێ: (ئوم سولەیم) داوای مۆڵەتی لەپێغەمبەر ﷺ کرد لەگەڵی بچێتە غەزاو، فەرمووی: ((يا أم سليم! إنه لم يكتب على النساء الجهاد...)). (الراوي: أنس بن مالك، المحدث: الطبراني، المصدر: المعجم الأوسط، الصفحة أو الرقم: 3/347 ، خلاصة حكم المحدث: لم يروه عن الحسن إلا عبد الرحمن ولا رواه عن عبد الرحمن إلا أبو إسحاق تفرد به أبو صالح) واتە: ئوم سولەیم! ژنان جیهادیان لەسەر نییە - بە (تطوع) و ئارەزووی خۆیان بووە.
3- دۆزی ئەو ژنانەش بەشداریان دەکرد، خزمەت بوو بە جەنگاوەرەکان: کەل و پەلەکانیان دەپاراست، خواردنیان ئامادە دەکرد، برینەکانیان بۆ دەپێچان، تیمارو چارەسەری نەخۆشەکانیان دەکرد، جەستەی شەهیدەکانیان دەگوێزایەوە لەناوچەی جەنگەکەدا..، هتد.
4- چەک هەڵگرتنیان و مومارەسەی جەنگەکان، لەو ڕێ و شوێنانەدا جەنگەکە (فرض العين) بووبێ، چەک هەڵگرتنیش فەرز دەبووە سەریان، لەلایەکەوە بۆ بەرگری لە خۆیان، وەکو ڕۆژەکەی (یەرمووک)، لە لایەکی دیکەشەوە بۆ بەرگری لەخودی پێغەمبەر ﷺ – کە ئەمەش لەبەرگری لەخۆ گرنگترە – وەکو (أم عمارة الأنصارية) کە لە (ئوحود)دا بە قارەمانانە لە پێغەمبەر ﷺ بەرگری دەکرد، یان (ئوم سولەیم) رۆژی (حونەین) خەنجەرێکی بەدەستەوە گرتبوو بەرگری لە خۆی دەکرد، یان ڕۆژی (ئوحود) ژنان چەکیان هەڵگرت و ڕاستەوخۆ چوونە جەنگەوە، لە هەمان کاتیشدا ئایەتی (حیجاب) هاتبوو. واتە: مەسەلەی (حیجاب) ڕێ لە جیهادی ژنان ناگرێت.
فوقەهاو زاناکانیش – لەگەڵ جیاوازیی مەزەبیان – دەڵێن: ئەگەر جیهادەکە (فرض الكفاية) بوو، ژنان جیهادیان لەسەر نییەو نایەنە جەنگەکانەوە، خۆ ئەگەر دوژمن هێرشی هێناو بە پیاوان بەرگری نەدەکرا، دەبێ ژن و پیاو، کۆیلەو قەرزار بەشداری بکەن، بەڵام کە جیهاد نە (فرض العين) و نە (فرض الكفاية) بوو لەسەر ژنان، ئایا لەو کاتانەدا دەتوانن چەک هەلگرن و ڕاستەوخۆ بچنە جەنگەوە؟
بەپێی ئەو فەرموودە لە (بوخاری)دا هاتووە لەوەڵامی پێغەمبەر ﷺ بۆ خاتوو (عائیشە): ((جهادكن الحج...)). (صحيح البخاري، كتاب الجهاد والسير، باب جهاد النساء، حديث : 2741). وەکو (إبن بطال) دەڵێ کە جیهادیان لە سەر نەبێ، مانای ئەوە نییە بە ئارەزووی خۆشیان نەتوانن جیهاد بکەن.
(إبن قدامە)ی (حەنبەلی) دەڵێ: ژنان ئەگەرچی جیهادیان لەسەر فەرز نەبێ، بەڵام دەتوانن بچنە جەنگەکانەوە، جا بۆ پشتگیرى لەو قسەى خۆیە دەڵێ: ((كانت (أم سليم) و(نسيبة بنت كعب) تغزوان مع النبي ﷺ فأما نسيبة فكانت تقاتل! وقطعت يدها يوم اليمامة...)). (المغني لإبن قدامة. 10/391) واتە: (ئوم سولەیم) و (نوسەیبە) لەگەڵ پێغەمبەردا – دروودو سڵاوى لە سەربێت – دەچوونە غەزا، نوسەیبە لە نەبەردەکاندا جەنگى دەکردو لە (یەمامە)شدا دەستى پەڕى.
لەوانەیە ئەم پرسیارە بێتە پێشەوە: ئایا ژنان بە عەمەلى دەتوانن بچنە ناو سوپاوەو دۆزی خۆیان ببینن ؟
بۆ ئەو وەڵامە دەڵێین: بێگومانە کە ژنان جیهادیان لەسەر نییە، چونکە جیهادو خۆ ئامادەکردن بە پلەی یەکەم لەسەر پیاوانە، وەهەر پیاوانیش بە ئاسانی دەتوانن سوپا پێکبهێنن و ئامادەبن بۆ ڕۆژی تەنگانە، جا لەگەڵ ئەوەیشدا ئەگەر بەرژەوەندی موسڵمانان خواستی کە ژنانیش – بەپێى بڕیاری سەرۆک و پەرلەمانی موسڵمانان – بەعەمەلى بچنە ناو سوپاوە، لە حاڵەتى ئاوادا کارێکی دروست و ڕەوایە. (الجهاد والقتال في الشريعة الإسلامية، دكتؤر (محمد خير هيكل) بةرطي: 2 ل1023 – 1013).
والله أعلم.
ئەحمەد كاكە مەحموود
بەروار2020/03/29سەردان 2960
بڕیار لەمەڕ ئەو خوشکانەى مێردەکانیان بێ سەرو شوێن (مفقود)ن.؟ ئایا ئیسلام چۆن دەڕوانێتە (غسل العار).؟ قەدەغە کردنى فرە ژنی لە پەرلەمانى کوردستان.! وەڵام و هەڵوێست لەسەر قەدەغەکردنى فرەژنی.! حوکمى تەوقەکردنی ژن و پیاوی نامەحرەم لەگەڵ یەکدا.؟ ئایا دەنگى ژنان عەورەتە یان نا.؟ حوکمى بە شوودانى کیژى ناباڵغ.؟ حوکمى زەواجی کاتی (مؤقت = متعة).؟ حوکمی خەتەنەی کچان لە ڕوانگەی ئیسلامەوە.؟ ئایا ژنان دەتوانن مومارەسەی کاری سیاسی بکەن.؟ ئایا ژنان دەتوانن ببنە سەرۆک کۆمار.؟ ئایا ژنان دەتوانن بەشداری لە ناو سوپادا بکەن.؟ ئایا ژنان دەتوانن لە دەرەوەی ماڵ کار بکەن.؟ ئایا ژنان دەتوانن فێری هەموو زانیارییەک ببن.؟ ئایا نەشتەرگەرى جوانکاریی (عملیات التجمیل) دروستە.؟