کەفارەت و بارتەقاى سوێند.؟

1- (لاَ يُؤَاخِذُكُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ) خوا بەسوێندى سەرزارەکیى و بێ مەبەست و بێ نیاز، وەک بڵێیت (نا والله، بەڵێ والله)، ناتانگرێ و جەزرەبەتان نادا (وَلَكِنْ يُؤَاخِذُكُمْ بِمَا عَقَّدْتُمُ الْأَيْمَانَ) بەڵام بەو سوێندانە دەتانگرێ و سزاتان دەدا، کە بەدڵ گرێیان دەدەن و لەناخى دڵتانەوەن و نایشیانبەنە سەر (فكفارته إطعام عشرة مساكين) جا دەبێ لە کەفارەتى ئەم جۆرە سوێندانەدا خۆراک بە (دە) کەسى بێ نەواو هەژار بدەن (من أوسط ما تطعمون أهليكم) لەو خۆراکە مام ناوەندیە، کە ئێوە رۆژانە بە ماڵ و منداڵ و خێزانى خۆتانى دەدەن (أو كسوتهم) یان دەبێ (دە) هەژار پۆشتە بکەن (أوتحرير رقبة) یان دەبێ کۆیلەیەک ئازاد بکەن (فمن لم يجد فصيام ثلاثة أيام) ئینجا هەرکەسێک ئەوانەى نەبوو، دەبێ سێ (3) رۆژان بە رۆژوو بێ (ذلك كفارة أيمانكم إذا حلفتم) ئەو سێ جۆرەیە باسکران، کەفارەت و تۆڵەى ئەوسوێندانەیە بە ئەنقەست خواردوتانن و دەیانشکێنن (واحفظوا أيمانكم) دەسا سوێندەکانتان ڕاگرن و بیانپارێزن، بەناچارى نەبێت مەیانشکێنن (كذلك يبين الله لكم آياته) ئا بەو شێوەیە خوا یاساکانى خۆی ڕووندەکاتەوە بۆتان (لعلكم تشكرون) بەشکو سوپاسگوزارى پەروەردگارتان بکەن.

تێبینى: مرۆڤ لەو کەفارەتەدا (موخەییەر)و سەر پشکە، هەر کامێکیان هەڵبژێرێ دەتوانێ. پۆشاکیش: ئەوى لەناو خەڵکانى ماقووڵدا پێى بڵێن (پۆشاک) درووستەو دەبێ. خۆراکەکەش: یان دەبێ (600) گرام بێت، یان دەبێ نرخەکەى بدات، رۆژووەکەش: مەرج نیە هەر سێ رۆژەکە بەسەریەکەوە بێت.

2- سوێند بەغەیرەز خوا حەرامە، بە بەڵگەى ئەم فەرموودە پێغەمبەر فەرموویەتى: ((عن ابن عمر مرفوعا: مَنْ حَلَفَ بِغَيْرِ اللهِ فَقَدْ أَشْرَكَ أو كَفَرَ )). (ئەبی داوود، (صححه الألباني في إرواء الغليل 2561) یان دەفەرموێ: (( ألا إن الله ينهاكم أن تحلفوا  بآبائكم، فمن كان حالِفاً فَلْيَحْلِفْ بالله أو لِيَصْمُتْ)). (متفق عليه، أنظر إرواء الغليل في تخريج أحاديث المنار، للشيح الألباني).

3- سوێند خواردن بۆ کردنى هەرکارێکى (مەندوب)، یان بۆ رێگرتن لە هەر کارێکى ناپەسەندو (مەکروە) لە شەریعەتى ئیسلامدا رێى پێدراوە بشکێندرێ و، کەفارەتى بدرێت، ئەگەر بەرژەوەندى لەوەدا بوو، بەڵام ئەگەر سوێندەکە بۆ تەرکى (واجیب)ێک بوو، یان بۆ کردنى (حەرام)ێک بوو، ئەوە لەم حاڵەتەدا خستنەکەى واجیبە.

4- سوێند سێ جۆرى هەیە: یەکەم: سوێندى (باتڵ / لەغوو) ئەوە کەفارەتى بۆ نادرێ، وەکو ئەوە کەسێک بڵێ: (ئەرێ وەڵڵا، ناوەڵڵا) جا لەبەر ئەوە کە ئەم جۆرە سوێنانە لەناخى دڵەوە نایەن، نە گوناحیان هەیەو نە کەفارەت، دووەم: سوێندى درۆو (غەمووس): واتە: درۆکردن و سوێند خواردن، بەدەس ئەنقەس، ئەم جۆرەشیان لەبەر گەورەیى گوناح و تاوانەکەى، کەفارەتى نیە، مەگەر هەر تەنها تەوبە لاى ببا. سێیەم: سوێندێکە کەفارەتى بۆ دەدرێ، ئەمەیش ئەوەیە کە کەسێک بەدەس ئەنقەس سوێند دەخوا بۆ کردنى کارێک یا بۆ نەکردنى، لە پاشان سوێندەکەى ئەشکێنێ، دیارە ئەم جۆرە سوێندەیان لەم سوورەتەدا باسکراوە. ئیمامى (بوخاریى) لەبارەى سوێندى (غەمووس)ـەوە ئەم فەرموودەیەى هێناوە: ((أن النبي ﷺ سأله أعرابي قائلا يارسول الله: ماالكبائر؟ قال: الإشراك بالله، قال: ثم ماذا ؟ قال: عقوق الوالدين، قال: ثم ماذا ؟ قال: اليمين الغموس..قلت وما اليمين الغموس؟ قال: التى ينقطع بها مال امرىء مسلم هو فيها كاذب)). (صحيح، أنظر: صحيح الترغيب والترهيب 1831). واتە: سوێندى (غەمووس) یەکێکە لە تاوانە گەورەکان و لەبەر گەورەیى گوناحەکەى کەفارەتى بۆ نادرێ، دەسا ئێوە خۆتانى لێ لابدەن.


ئەحمەد كاكە مەحموود