سیفاتى دەست و پەنجە بۆ خواى میهرەبان.؟!

(وَالسَّماوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ) و ئاسمانەکانیش پێچراونەتەوەو بە دەستى ڕاستیەوەن، گەلێ جار لە فەرموودەکاندا باسى (دەست و پەنجە بۆ خودا هاتووە) ئەڵبەتە ئەوەش هەر بەو شێوەیە کە شاییستەى زاتى خۆى بێ و بەو جۆرەش.. کۆمەڵى (سەلەف) دەڵێن: ئەو دوو سیفەتە پیرۆزەیە: (صفة الأصابع والكف) واتە: سیفاتی دەست و پەنجە، هەر لەو سیفەتانەن کە پەیوەستە بە زاتى خواوەو هەرگیز لە زاتى موقەددەسى ئەو جیا نابێتەوە: (صفة الأصابع والكف من صفات الله تعالى الذاتية القائمة به -عزوجل- والتي لا تنفك عن ذاته المقدسة، ولا تتعلق بمشيئته وإرادته، بل هى لازمة لذاته أزلا وأبدا) واتە: سیفاتی دەست و پەنجە بۆ خودا لەو سیفاتانەن کە پەیوەستن بەخوداوەو لەزاتی خودا جیا نابنەوە، وە پەیوەست نین بە ویستی خوداوە، بەڵکو پەیوەستن بەخودی زاتی خوداوە لە ئەزەلەوە. دیارە سیفەتەکانى تریشى وەک: (الوجه، اليد، العلم، الحياة، القدرة، العزة، السمع، البصر، القدم، الكبرياء) واتە: دەموچاو، دەست، زانست، ژیان، توانا، شکۆ، بیستن، بینین، پێ، شەوکەت. ھەر بەو جۆرەیە، وە هەروەها ئەڵێن: سیفەتەکانى ترى (فیعلى ئیختیاریى) کە بە زاتى خواوە وەستاون و بە پێى مەشیئەت و ئیرادەیەتى: (كالإستواء على العرش، والنزول للسماء الدنيا، والمجئ والاتيان والكلام، والفرح و الضحك والرضا والعجب والحب والبغض والكراهية والقبض والطي والإمساك.. إلخ، فهي كلها صفاته سبحانه وتعالى وقائمة بذاته المقدسة سواء الذاتية أو الفعلية الاختيارية وصفة الاصابع والكف لله -عزوجل - جاءت بها الأحاديث الصحية الكثيرة) واتە: وەک بڵندبوونەوە بۆ سەر عەرش، ھاتن بۆ ئاسمانی دونیا، ھاتن و ڕۆشتن و قسەکردن، دڵخۆشی و، پێکەنین و، ڕەزامەندی و، سەرسام بوون و، خۆشەویستی و، ڕق لێبوون و، پێناخۆشبوون و، گرتن و، کۆکردنەوە.. تا کۆتایی. ئەمانە ھەموو سیفاتی خودای بەرزو بڵندن، وە پەیوەستن بەزاتی پیرۆزییەوە، جا سیفاتی زاتی بن، یان فیعلی ئیختیاری، وە سیفاتی دەست و پەنجەش بۆ خودا فەرموودەی ڕاستی لەسەر ھاتووە. کاتێ کە ئەو زانا جوولەکەیە هات و وتى: ((..أن الله يجعل السموات على إصبع والأرضين على إصبع..)). (صحيح البخاري، كتاب تفسير القرآن، سورة البقرة، باب قوله: وما قدروا الله حق قدره، حديث: ‏4537‏. صحيح مسلم، كتاب صفة القيامة والجنة والنار، حديث: ‏5098) واتە: بێگومان خودا ئاسمانەکان دەخاتە سەر پەنجەیی و ھەر حەوت زەویش دەخاتە سەر پەنجەی. لەوکاتەدا ئاماژەى بە پەنجەکانى خۆى دەکردو پەیامبەریش ﷺ چاوى لێیەوە بوو و هیچ نکوڵى و بێزارى لەسەر ئەو کارەى ئەوە دەر نەبڕى، وە هیچ کەسێکى تریش ڕەخنەى لێنەگرت، دیارە بۆیە وایان دەکرد تا بیسەلمێنن کە بەڵێ ڕاستە خوا –جل وعلا- پەنجەى هەیە، بەڵام دیارە نەک وەک پەنجەى دروستکراوەکان، لە فەرموودەیشدا هاتووە کە پەیامبەر ﷺ دەیفەرموو: ((جعل الله السموات على إصبع، والأرضين على إصبع، والماء والثرى على إصبع، والخلائق على إصبع، ثم يهزهن..)) (صحيح البخاري، كتاب التوحيد، باب كلام الرب عز وجل يوم القيامة مع الأنبياء وغيرهم، حديث: ‏7096‏. صحيح مسلم، كتاب صفة القيامة والجنة والنار، حديث: ‏5098) واتە: بەراستی خودا ئاسمانەکانی ڕاگرتووە لە رۆژی قیامەت لەسەر پەنجەی، وە زەویش ھەروەھا لەسەر پەنجەی، وە کێوو درەختەکانیش لەسەر پەنجەی، وە ئاوو گڵیشی لەسەر پەنجەی ڕاگرت، وە باقی درووستکراوەکانی دیکەشی لەسەر پەنجەی ڕاگرت، پاشان خودا دەیان ھەژێنی و دەفەرموێ: منم پاشاو مەلیک. پەیامبەر ﷺ لەو حاڵەتەدا پەنجەکانى خۆى دەجووڵان، بەو مەبەستە کە ئەو خەڵکە تێ بگا خواى گەورە پەنجەو دەستى هەیە، هەروەها کاتێ ئایەتى: (وكان الله سميعا بصيرا) النساء: (134)ى دەخوێند دەستى دەخستە سەر چاوو گوێى خۆیى و ئاماژەى پێ دەکردن. (فالواجب علينا قبول كل ما جاء به القرآن الكريم والأحاديث النبوية الصحيحة من صفات الله -عزوجل - والإيمان بها والتسليم لها وإمرارها كما جاءت من غير تحريف، فمعناها معلوم والكيف مجهول فنحن نثبت ما أثبت الله لنفسه وأثبته له نبيه ﷺ من غير أن نمثل صفاته -عزوجل- بصفات خلقه فهو ليس كمثله شئ لا في ذاته ولا فى صفاته). واتە: ئەوەی پێویستە لەسەر ئێمە وەرگرتن و قەبوڵکردنی ئەو سیفاتانەیە کە لە قورئان و فەرموودەدا ھاتوون، وە باوەڕبوون و تەسلیم بوونیشە پێی، وە ھێنانیانە بەو شێوەی کە ھاتوون بەبێ ھیچ گۆڕانکارییەک، واتاکەی ڕوونە، شێوەکەی نادیارە، وە ئێمە ئەو سیفاتانەی خوداو پێغەمبەرەکەی بۆ خودا جێگیریان کردووە، ئێمەش بەھەمان شێوە ئەو سیفاتانە جێگیر دەکەین بەبێ ئەوەی ھیچ سیفاتێکی خودا بە سیفاتی درووستکراوەکانییەوە بشوبھێنین، ئەو بەھیچ شێوەیەک ھاو شێوەی نیە، نە لە زاتی، نە لە سیفاتی.

شیاوى باسیشە چەندین فەرموودە لە بوخاریى و موسلیمەوە هاتوون بۆ سەلماندنى (کف) و (أصابع) بۆ خواى گەورە (سبحانە)، بۆیە "بەندە"ش قاییلە بەوە کە (أسماء)و (صیفات) لە قورئان و فەرموودەکاندا چۆن هاتوون، دەبێ بە هیچ شێوەیەک دەستکارى نەکرێن و، وەک خۆیان مانا بکرێن، مەگەر لەولاوە فەرموودەیەکى ترى ڕەوان هاتبێ و بە جۆرێکى تر تەفسیرى بکاتەوە، (قال ابن كثير: وقد وردت أحاديث متعلقة بهذه الآية: (والسموات..) الطريق فيها وفي أمثالها مذهب السلف وهو إمرارها كما جاءت من غير تكييف ولا تحريف، وفي الحديث: ((أن الله يجعل السموات على إصبع..)). (سبق تخريجه آنفا) واتە:  ئیبن کەسیریش دەڵێ: فەرموودە گەلێکی زۆر ھاتووە لەسەر ئەو ئایەتە (والسموات..)، ڕێگەی گونجاو بۆ ئەو بابەتەیەو ھاوشێوەکانی، ئەوەیە کە ڕێڕەوو مەزھەبی سەلەف چۆن ھاتووە لەو بارەوە بەبێ ھیچ ھاوشێوەیی و گۆرانکاریەک، ئاوا وەربگیردرێت. (سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ) خوا پاک و بڵندە لەو شتانە ئەوان دەیکەنە هاوبەشى. والله أعلم.


ئەحمەد كاكە مەحموود