خوا لە ئاسمانە.!

(أَمْ أَمِنتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ أَنْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حَاصِبًا) یان لەو زاتەى لەسەرەوەیە دڵنیان، کە وردە زیختان بە سەردا ببارێنێ..؟ ئیمامى موفەسیرین (ئیبن جەریرى تەبەرى) لە ماناى (..من في السماء..)دا دەڵێت: مەبەست بەو (زاتە) لە ئاسمانە، هەر زاتى خوا خۆیەتى، وەک ئەهلى سووننەت و جەماعەت بە تێکڕا ئەو بڕیارەیان داوە! بۆ ئەو ڕاستییەش ئەو فەرموودەیە دەکەنە بەڵگە کە پێغەمبەر ﷺ لە کەنیزەیەکى پرسى: ((أين الله))؟ واتە: خوا لە کوێیە؟. ((قالت في السماء))، ئەویش گوتى: لە سەروووەیە، پێغەمبەریش ﷺ فەرمووى: ((أعتقها فإنها مؤمنة)). دەسا ئازادى بکەن، چونکە خاوەن ئیمان و باوەڕە. ئەم فەرموودەیەش بەشێکە لەو فەرموودەیە کە پێشەوا (موسلیم) لە (صەحیح)ـەکەیدا هێناویەتیى و بەکورتیى دەڵێت: ((..وكانت لي جارية ترعى غنما لي قبل أحد والجوانية، فاطلعت ذات يوم فإذا الذئب قد ذهب بشاة من غنمها، وأنا رجل من بني آدم آسف كما يأسفون لكني صككتها صكة، فأتيت رسول الله ﷺ فعظم ذلك علي، قلت: يارسول الله أفلا أعتقها؟ قال: ((إئتني بها))، فأتيته بها فقال لها: أين الله..؟ قالت: فى السماء قال: من أنا؟ قالت: أنت رسول الله. قال: ((أعتقها فإنها مؤمنة)) (رواه مسلم: 16/21/ في المساجد ومواضع الصلاة، باب تحريم الكلام في الصلاة). وە هەروەها تەفسیرى (تيسير الكريم الرحمن)ى شێخ سەعدى (1307)و (1376) لە تەفسیرى: (أم أمنتم من في السماء..)دا دەڵێت: (وهو الله تعالى، العالي على خلقه)، وە زانایانى (سەلەف)یش دەڵێن: بێژەى (في) لە (في السماء)دا بەماناى (على السماء)یە، هەروەک لە (ولأصلبنكم في جذوع النخل) –أي على جذوع النخل) بە ماناى (علی)یە، ئەمە ڕاى زانایانە بۆ تەفسیرى (من في السماء)، ئیتر ئەوانەى کە دەڵێن: مەبەست بە (من في السماء) (جبریل)ـە، یان دەڵێن لەسەر ڕاو بۆچوونى عەرەبەکان هاتووە کە پێیان وابوو: خوا لە ئاسماندایە! ئینجا خواش لەسەر بیروبۆچوونى خۆیان قسەیان لەگەڵ دەکات.. دیارە ئەم هەموو بۆچوونەى دواییە لەگەڵ ڕۆحى قورئانەکەدا دورن و دەست نادەن، چونکە ئەوى بتوانێ خەڵک نقووم بکاو لە ئاسمان بێت، یان زیخ ببارێنێ هەر خوایە. وەک لە ئایەتەکاندا هاتووە. والله أعلم.


ئەحمەد كاكە مەحموود