بۆچوونى سەلەف دەربارەى (وجە) ى پەروەردگار.!

(كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ) هەرچى بەسەر پشتى زەویەوەیە، هەر هەموو لەنێو دەچێ (وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلاَلِ وَالإِكْرَامِ) و تەنها ڕووى پەروەردگارى خاوەن  شکۆو کەرەمکەرت دەمێنێتەوە. (مذهب أهل السنة والجماعة أن لله وجهاً حقيقيا يليق به موصوفا بالجلال والإكرام، وقد دل على ثبوته لله تعالى الكتاب والسنة، فمن الكتاب قوله تعالى: (ويبقى وجه ربك ذو الجلال والإكرام)، ومن أدلة السنة: قول النبي ﷺ: فى الدعاء المأثور: ((وَأَسْأَلُكَ لَذَّةَ النَّظَرِ إِلَى وَجْهِكَ وَأَسْأَلُكَ الشَّوْقَ إِلَى لِقَائِكَ)) (صحيح ابن حبان، كتاب الصلاة، باب صفة الصلاة، ذكر جواز دعاء المرء في الصلاة بما ليس في كتاب الله، حديث: ‏1995‏، قال شعيب الأرنأووط: إسناده قوي). فوجه الله تعالى من صفاته الذاتية الثابتة له حقيقة على الوجه اللائق به. ولا يصح تحريف معناه إلى الثواب لوجوه منها:

أولا: أنه خلاف ظاهر النص وما كان مخالفا لظاهر النص فإنه يحتاج إلى دليل، ولا دليل على ذلك.

ثانيا: إن هذا الوجه ورد في النصوص مضافا إلى الله تعالى والمضاف إلى الله: إما أن يكون شيئا قائما بنفسه، وإما أن يكون غير قائم بنفسه، فإن كان قائما بنفسه فهو مخلوق، وليس له صفاته كبيت الله، وناقة الله، وإنما إضيف إليه إما للتشريف وإما من باب إضافة الملوك والمخلوق إلى مالكه وخالقه، وإن كان غير قائم بنفسه فهو من صفات الله، وليس بمخلوق كعلم الله، وقدرته، وعزته، وكلامه، ويده، وعينه ونحو ذلك، والوجه بلا ريب من هذا النوع، فإضافته إلى الله من باب إضافة الصفة إلى الموصوف.

ثالثا: أن الثواب مخلوق بائن عن الله، والوجه صفة من صفات الله غيرمخلوق ولا بائن، فكيف يفسر هذا بهذا؟

رابعا: إن ذلك الوجه وصف في النصوص بالجلال والإكرام، بأن له نورا يستعاذ به، وسبحات تحرق ما انتهى إليه بصر الله من خلقه، وكل هذه الأوصاف تمنع أن يكون المراد به الثواب. والله أعلم. (تلخيص الحموية/ للشيخ عثيمين –ص 67).
 واتە: مەزھەبی ئەھلی سوننەو جەماعە لەسەر ئەو ڕایەن، کە بەڵێ خودا (وجە + ڕوخسار)ی ھەیە، ڕوخسارێک کە شاییستە بێت بە گەورەیی و شکۆمەندی خوداوە، بەڵگەش لەسەر ئەوە قورئان و سوننەتە، بەڵگەی قورئان وەک ئایەی (ويبقى وجه ربك ذو الجلال والإكرام)، وە بەڵگەی سووننەتیش، فەرموودەی پێغەمبەری خودایە ﷺ کە لە نزایەکیدا دەفەرموێ: ((وَأَسْأَلُكَ لَذَّةَ النَّظَرِ إِلَى وَجْهِكَ وَأَسْأَلُكَ الشَّوْقَ إِلَى لِقَائِكَ))، واتە: خودایە داوای چێژو ئاسوودەیی بینینی ڕوخسارت دەکەم، وە داوای ئارەزووی گەیشتن بە دیدارتان دەکەم. کەوابوو ڕوخساری خودا لە سیفاتی زاتیە بۆ خودا بە شێوەیەک کە شاییستەی زاتی خۆی بێت، وە درووست نیە لە مانا ئاشکراو ڕوونەکەی خۆی لا بدرێ، لەبەر ئەم چەند ھۆیە: 

یەکەم/ پێچەوانەی ئاشکرای دەقەکانی قورئان و سوننەیە، وە ھەر شتێکیش پێچەوانەی ئاشکرای دەق بێت، ئەوە پێویستی بە بەڵگە ھەیەو، بێگومانیش کە بەڵگە نیە. 

دووەم/ ئەو ڕوخسارەی (وجە) کە لە دەقەکاندا ھاتووەو پاڵدراوەتە لای خودا، کەوابوو ھەر سیفاتێک کە پاڵدەدرێتە لای خودا: یان ئەوەتە ئەو سیفاتە پەیوەست و جێگیرە بە خودی خۆیەوە، یان پەیوەست و جێگیر نیە بە خودی خۆیەوە، ئەگەر لەو سیفاتانە بێت کە پەیوەست بێت بە خودی خۆیەوە، ئەوە درووستکراوەو، سیفاتی زاتی اللە نیە، وەک: ماڵی خوا، وشتری خودا، جا ئەم جۆرە پاڵدانە لای خودا، یان بۆ ڕێزە، یان لەو بارەوەیە کە دەسەڵاتدارو درووستکراوەکان پاڵیدەدەنە لای خاوەن دەسەڵات و درووستکار، وە ئەگەر ئەو سیفاتە پەیوەست نەبوو بە خودی خۆیەوە، ئەوە لە سیفاتی رب العالمینەو درووستکراو نیە، وەک: زانستی خودا، توانایی خودا، شکۆی خودا، وتەی خودا، دەستی خودا، چاوی خودا..ھتد. بێگومان ڕوخساریش یەکێکە لەو سیفاتانە، وە پاڵدانە سیفەتی ڕوخسار بۆلای خودا لە پاڵدانی سیفەتە بۆلای خاوەن سیفەت. 

سێیەم/ پاداشت وەسفێکی درووست کراوەو جیابوەوەیە لەخودا، بەڵام ڕوخسار سیفەتێکی لکاوی ھەمیشەیی خودایە، چۆن دەکرێ بەو شێوەیە ماناو واتا بکرێ.؟ 

چوارەم/ سیفەتی ڕوخسار وەسفێکە لە دەقەکاندا ھاتووە بۆ خودای خاوەن تواناو بە شکۆ، وە ڕوخساری خودا نوورێکی ھەیە پەنای پێدەگیردرێ، پرشنگ و درەوشاوەیی ڕوخساری خودا دەسووتێنێ ئەوەندەی چاوو بینینی خودای پێ بگات، کەوابوو ئەم سیفاتانە دەبنە ھۆکاری ئەوەی کە نەگونجاو بێت واتای (وجە) بە (ثواب) بکرێت. خواش زاناترە. وەرگیراوە لە کتێبـی (تلخیص الحمویة)ی شێخ عوسەیمین. بەڕەحمەت بێت. بۆیە ئێمەیش (وجە)مان بە ڕووخسار مانا دایەوەو نەمانتوانى بێگوڕین بە (زات، وجود)ى خوا، وەک هەندێ واى لێ دەکەن، ئیمامى بەیهەقى لە کتێبى (الأسماء والصفات)دا دەڵێت: (باب ما جاء في اثبات الوجه صفة لامن حيث الصورة لورود خبر الصادق به..) واتە: بەشی ئەوەی ھاتووە لە بارەی جێگیربوونی سیفەتی ڕوخسار لەسەر ئەوەی کە سیفەتی خودایە، بە بەڵگەی ڕاست و درووست لەسەری. وە ئەم ئایەتانەیشى هێناوە: 27/55، 88/28، 39/30، 9/67، 22/13، 20/92، 52/6.. لەگەڵ هێنانى فەرموودە گەلێکدا کە پێشەوا (بوخاریى و موسلیم) هێناویانە بۆ چەسپاندنى سیفەتى (وجە) بۆ خوداى گەورە –جل جلالە-، ئومێدەوارم بە وردى بیرى لێ بکرێتەوە، وەک ئیمامى بەیهەقیش دەڵێت: دەبێت وەک سیفەتێک سەیر بکرێت، واتە: کاتێ باسى (وجە) دەکرێت نابێ جۆرە ڕووخسارو دەم و چاوێک بێنیتە پێش چاو خۆت، چونکە (ليس كمثله شىء). والله أعلم.


ئەحمەد كاكە مەحموود