توانایى بێ وێنەیى خوداو بڵندبوونەوەى بۆ سەر عەرش.!

(اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا) هەر ئەو خوایە ئەو کتێبەى بۆ تۆ ناردووە کە ناوى (الله)یەو خاوەن توانایەکى وایە ئاسمانەکانى بەرز ڕاگرتووە، بێ ئەوە هیچ کۆڵەکەو پایەیەکى بۆ دانابێت ئێوە بیبینن (ثم استوى على العرش) پاشان بەو شێوەیە کە شایستەو شیاوى زاتى ئەوبێ و ئەو خۆى مەبەستیبێ بڵندبوویەوە بۆ سەر عەرشى فەرمانڕەوایى خۆى. «دەتوانى بۆ زانیارى زیاتر لەسەر تێگەیشتن لە وشەى (إستوى) بگەڕێیەوە بۆ ئایەتەکانى (29)ى بەقەرەو (3) یوونس». وە زاناکان لە تەفسیرەکەیدا دەڵێن: (أىْ: عَلاَ فَوْقَ العَرْشِ عُلواً يَلِيْقُ بِجَلاَلِهِ مِنْ غَيْرِ تَجْسيْمٍ ولاَ تَكْيِيْفٍ ولاَ تَعْطِيْلٍ). واتە: بڵندبوویەوە بۆ سەر عەرش، بە بڵندبوونەوەیەک کە شاییستە بێت بە زاتى الله وە، بەبێ هیچ جۆرە لێکچواندنێک و هاوشێوەییەک بۆ خودا، یان ڕەتکردنەوەى سیفاتگەلێک بۆ خودا. (بەندەش) پێم چاکە بێ هیچ لێکدانەوەو لێکۆڵینەوەیەک لەبەرامبەر (ئەسماو سیفاتى) خواوە ملکەچبین و، لەوە بەولاوە سنوور نەشکێنین، (وَقَدْ فَسّرَ أَئِمّةُ السُّنَةِ أَمْثَال أبي العَالِيةِ ومُجَاهِد وَغَيْرهِمْ أنَ المقْصُودَ ب(إسْتَوىَ) هُنا: هُوَ العُلُوّ والإِرْتِفَاعْ، ولاَ يُذكَر عَن سِوَاهِم غير ذلك. واتە: هەندێک لە پێشەوایانى ئەهلى سوننە وەک ئەبی عالیەو موجاهیدو غەیرى ئەوان، بەم شێوەیە ڕاڤەی وشەى (إسْتَوىَ)یان کردووەو وتوویانە: بەواتاى بڵندبوونەوەو بەرزبوونەوە دێت. وقد سئل الإمام مالك عن الإستواء فقال: الإستواء معلوم، والكيف مجهول، والإيمان به واجب، والسؤال عنه بدعة. فالله عزوجل فوق عرشه مستو عليه بالكيفية التى لا يعلمها إلا هو سبحانه وتعالى. وقد أخبرنا الله u عن استوائه على عرشه، ولم يخبرنا عن كيفية وكُنْه ذلك الاستواء، فالكيفية هنا لايعلمها إلا الله وحده، أما الإستواء فمعلوم عنه أنه العلو والإرتفاع فوق العرش فنحن نؤمن باستوائه إستيواء يليق بجلاله وعظمته من غير أن نمثل إستواءه -سبحانه وتعالى- كاستواء أحد من خلقه، تعالى الله عن ذلك علوا كبيرا. والآيات القرآنية والأحاديث النبوية جاءت صريحة بإثبات صفة الإستواء لله u. ولا يجوز صرفها أو تحريفها إلى غير ظاهرها بل نجريها على ظاهرها، فظاهرها مراد، ولا نعطلها أو نمثلها بصفات أحد من خلقه. فأهل السنة بين التعطيل والتمثيل. فهم لا ينفون صفات الله التي وصف بها نفسه ولا يمثلون صفاته بصفات خلقه، فالله نفى عن نفسه المثل وأثبت الصفة. نقلنا هذا عن كتاب: صفات الله u للأستاذ صالح علي المسند). پرسیار کرا لە پێشەوا مالیک سەبارەت بە (إسْتَوىَ)، فەرمووى: بڵندبوونەوەو بەرزبوونەوەى خودا زانراوە، چۆنیەتییەکەى نادیارە، باوەڕبوون پێیشی واجبە، وە پرسیارکردنیش لە بارەیەوە بیدعەو داهێنانە لە دیندا، خواى پەروەردگار لەسەر عەرشیەتى و بەرزبووتەوە بۆ سەر عەرشی بە شێوازێک کە تەنها خۆی دەیزانێ، وە خودا هەواڵی پێداوین لەسەر بەرزبوونەوەو بڵندبوونەوەى بۆ سەر عەرش، بەڵام هەواڵى چۆنیەتییەکەیی و شێوازەکەى پێ نەداوین، وە چۆنیەتییەکەى تەنها خودا خۆی دەیزانێ. وەک باسکرا بەرزبوونەوەو بڵندبوونەوەى خودا زانراوەو بەرەو عەرش بڵندبووەتەوە، ئێمە باوەڕمان بەو بەرزبوونەوەیە هەیە بە شێوەیەک شاییستەى زات و گەورەیی ئەو بێت، بەبێ ئەوەى شێوازى بڵندبوونەوەکەى هاوشێوەى هیچ جۆرە درووستکراوێکى بکەین، پاک و بێگەردى بۆ خوداى بەرزو بێ هاوتا. وە ئایەت و فەرموودەکان بەڕوونى بوونى سیفەتى بەرزبوونەوەو بڵندبوونەوەى خودا دەچەسپێنن، بۆیە درووست نیە لادان و گۆڕانکارى لە ڕووکارى ئایەت و فەرموودەکان بۆ غەیرى خۆیان، چونکە مەبەستەکە ڕوونە، یان ڕەتکردنەوەى هیچ جۆرە سیفاتێک، یان چواندنى سیفاتێکى خودا بە درووستکراوێکى خوداوە. ئەهلى سوننە هیچ جۆرە سیفاتێکى خودا کە خۆی وەسفى خۆیی پێکردبێت ڕەت ناکەنەوە، وە سیفاتەکانى خوداش ناچوێنن بە درووستکراوەکانى خوداوە، وە خودا چواندنى بۆ زاتى خۆی حەرامکردووەو سیفاتەکانیشی بۆ خۆی چەسپاندووە. وەرگیراوە لە پەرتووکى: (صفات الله للأستاذ صالح علي المسند).
(حافیزى حەکەمیى)ش (هەزار ڕەحمەت لەگۆڕى) لەم هۆنراوانەدا چەندە جوان دەڵێت: 

وكُـلُّ مَــالَــهُ مــنَ الـصِّـفــاتِ * أثْبَتَـهَـا فـي مُـحْــكَـمِ الأيــَـاتِ
أَوْ صَـحَّ فِـيْما قَـالَـهُ الــرَّسـُـولُ * فَحَـقُــهُ الـتَّـسْـلِـيْمُ وَالْـقَـبُــولُ
نُـمِـرُّهَا صَـرِيْحَـةً كَـمَـا أَتَـتْ * مـَـعَ اعْـتِـقـَـادِنـَـا لِمَا لَهُ اقْتَـضَتْ
مــِنْ غَـيـرِ تَشْبيهٍ ولاَ تَـعْطِيـلٍ * وَغَـيْـرِ تَكْـيِـيـِــفٍ ولاَتمَـْثِـيـْلٍ
بَلْ قوْلُنـَـا قَوْلُ أَئِمّـةِ الْهُدَىَ * طُـوبَىَ لِمَـن بِـهَدْيِهِ قَدِ اهْتَـدَىَ.

واتە: هەر سیفاتگەلێک کە لەقورئاندا خودا بۆ خۆی چەسپاندبێتى، یان لە ڕیوایەتى ڕاستەوە لە پێغەمبەرەکەیەوە گێڕدرابێتەوە، ئەوە شایانى وەرگرتن و تەسلیمبوونە، ئەو سیفاتانەش چۆن هاتبن بەو شێوەیە ئێمەش دەیانهێنین و باوەڕمان پێیەتى بەبێ هیچ گۆرانکارییەک، بەبێ چواندن یان ڕەتکردنەوە، وە بەبێ باسکردنى شێوازو چۆنیەتی، وتەى ئێمەش وتەى پێشەوایانى ڕاستى و هیدایەتە، خۆشبەختى بۆ ئەوانەى دواى ڕاستى و هیدایەتى ئەوان دەکەون. هەروەها ئەم باسە لە سوورەتى (ئەعراف)یشدا بەدرێژ تر لێرە باسکراوە، دەتوانى بگەڕێیتەوە ئەوێ.


ئەحمەد كاكە مەحموود