(وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لا يَعْلَمُهَا إِلا هُوَ) کلیلی گشت گەنجیینەکانى غەیب، تەنها لاى خوایەو، تەنها هەر ئەویش پێیان دەزانێت و، تەواوى کارە نادیارەکانیش لاى ئەو ئاشکراو دیارن، ئیمامى (بوخاریى و، پێشەوا ئەحمەد) ئەم فەرموودەیە دێنن کە: خاتوو (عائیشە) دەڵێ: ((ومن زعم أنه يخبر بما يكون في غد، فقد أعظم على الله الفرية، والله يقول، والله يقول:(قل لا يعلم من في السموات والأرض الغيب إلا الله )). (صحيح مسلم، كتاب الإيمان، باب معنى قول الله عز وجل : ولقد رآه نزلة أخرى، حديث : ‏285) بەڵێ پەیامبەرى خوا ﷺ دەبێ بەراشکاوى بەهەموو مەردم بڵێ: من هیچ کاریکى غەیب و نادیار نازانم، بۆیە خوا فەرمانى پێدەکات بڵێ: ( قل لا أقول لكم عندي خزائن الله ولا أعلم الغيب..) خۆ ئەوکاتەش کەخاتوو عائیشە تۆمەتبارکراو، بوختانەکەى بۆ هەڵبەسرا، پەیامبەر ﷺ ئەگەرچى بەهیچ شێوەیەک لێى بەدگومان نەبوو، بەڵام بەشێوەیەکى (عین الیقین)یش ئاگاى لە هەواڵەکە نەبوو، هەتا خوا خۆى پاکانەى بۆکردو فەرمووى: (أولئك مبرءون ممايقولون)، (ئیبراهیم) پێغەمبەر ﷺ ئەو کاتە فریشتەکان هاتنە لاى، بەپەلە گوێلکێکى بۆ سەربڕین، چونکە نەیزانى فریشتەن، هەتا خۆیان وتیان: (إنا أرسلنا إلى قوم لوط) (70/11)، ئەوسا کە هاتنە لاى (لووط)، ئەویش نەیزانى فریشتەن، بۆیە: (سئ بهم وضاق بهم ذرعا) (77/11)، وە
( یەعقوب) ﷺ لەبەر دوورى یوسف (ئاوى مروارى) سەرچاوى گرت و کوێر بوو، چونکە هیچ هەواڵێکى لێى نەبووو نەیئەزانى لەکوێیە؟ خۆ (سولەیمان)یش ﷺ گشت شەیاتین و باکانى لەبەر دەستا بوو، کەچى هەواڵێکى ئەوتۆى لەخەڵکى (مەندەب)و هۆزى (بەڵقیس) نەدەزانى, تا پەپووسلێمانەکە هات، وتى: ( أحطت بما لم تحط به وجئتك من سبإ بنبإ يقين ) (22/27). (نووح) ﷺ ئەودەمە کەکوڕەکەى خنکاو هاوارى لێ بەرزبوویەوە، نەیزانى ئیماندارو باوەڕدار نەبووە، بۆیە گوتى: (رب إن ابني من أهلي..) ئەوسا خوایش فەرمووى: ( يانوح إنه ليس من أهلك..) (46/11)، جا کەوابوو گشت پەیامبەران و فریشتەکانیش، ئەگەر خوا لەنادیارو ( غەیب) شتێکیان لێ بە ئاگا نەکا، هیچ نازانن، وەکو لەجێگایەکى تردا دەفەرموێ: (.. وما كان الله ليطلعكم على الغيب..) (179/3)، دیارە سەبارەت بەغەیب و نادیار جگە لەوەحى هەرچى بگوترێ کوفرو بێ باوەڕییە، بۆیە پێغەمبەر دەفەرموێ: ((من أتى عرّافا فسأله عن شئ لم تقبل له صلاة أربعين يوما)). (صحيح مسلم، كتاب السلام، باب تحريم الكهانة وإتيان الكهان، حديث : ‏4232) وقال القرطبي: فمن قال إنه ينزل الغيث غدا، وجزم به فهو كافر، أخبر عنه بأمارة إدعاها أم لا؟ وكذلك من قال: إنه يعلم ما في الرحم فإنه كافر، فإن لم يجزم وقال: إن النوء، ينزل الله به الماء عادة، وأنه سبب الماء عادة، وإنه سبب الماء على ما قدره وسبق فى علمه لم يكفر, إلا أنه يستحب أن لا يتكلم به).

عەڕاف: بەو کەسە دەڵێن پێى وایەو دەڵێ: من هەموو کارێکى نادیارو غەیب دەزانم !. (ويعلم ما في البر والبحر ) هەرچیش لە وشکانیى و دەریا دایە ئەو دەیزانێ، (وما تسقط من ورقة إلا يعلمها) هیچ گەلێ دارێکیش بێ ئاگادارى ئەو ناوەرێت، ( ولا حبة في ظلمات الأرض) هەردانەیە کە لەناو تاریکایى زەوییدا بێ (ولا رطب ولا يابس) و هەرچى تەڕو وشکیشە (إلا في كتاب مبين) گشتى ئەوانە لەناو کتێبیکى ئاشکرادایە وەکو (لوح المحفوظ)، واتە: خواى کارزان بە گشت بوونەوەر -بەگیاندارو بێ گیانیەوە- زانست و زانیاریى هەیە.

والله أعلم

ئەحمەد كاكە مەحموود